El Salvador werkt aan natuurherstel

Carlos Menjívar heeft al twintig jaar een kleine veerboot waarmee hij mensen naar het vissersstadje Barra de Santiago in het westen van El Salvador brengt. De belangrijkste vaarroute naar het dorp is veranderd, zegt hij, door de opbouw van sedimenten. Soms is het ondiep en kan hij er nauwelijks navigeren. ‘Op de bodem ligt allemaal modder. Die komt van stroomopwaarts, uit de hooglanden. Soms kunnen we niet eens werken.’

Barra de Santiago telt drieduizend inwoners en ligt 98 kilometer ten westen van San Salvador. Er loopt een onverharde weg naar de stad, maar sommige toeristen komen er liever per boot, via de riviermonding, door de weelderige mangrovebossen. De mangroven lopen op sommige plaatsen echter het gevaar te verdrogen, doordat slib de benodigde irrigatie met zoute water belemmert.

Uitsterven

Dat het klimaat verandert, bleek eerder dit jaar. In juli, tijdens het regenseizoen, had El Salvador te kampen met ernstige droogte.

In de moerassen van Barra de Santiago leven veel diersoorten en een flink aantal daarvan wordt met uitsterven bedreigd, zegt José Antonio Villedas, hoofdopzichter van het gebied. ‘Het diepteverlies in de riviermonding heeft invloed op de vangst van vis en schelpdieren. Het ecosysteem wordt aangetast.’ Van de bevolking van Barra leeft 99 procent van de visserij, hoewel ecotoerisme sinds een paar jaar groeit.

Het Salvadoraanse ministerie van Milieu heeft in samenwerking met plaatselijke organisaties in 2012 een plan gelanceerd om de problemen integraal aan te pakken. Het Nationale Programma voor Herstel van Ecoystemen en Landschappen (PREP), moet bossen en moerassen herstellen en de biodiversiteit beschermen.

Dat het klimaat verandert, bleek eerder dit jaar. In juli, tijdens het regenseizoen, had El Salvador te kampen met ernstige droogte. Die veroorzaakte volgens officiële schattingen 56 miljoen euro schade in de landbouw, vooral aan maïs en bonen, twee basisproducten in het Salvadoraanse dieet. In oktober daarentegen viel er juist meer regen dan normaal. Langdurige neerslag veroorzaakte overstromingen en landverschuivingen in diverse regio’s. Daarbij kwamen drie mensen om.

Landbouwchemicaliën

PREP wil de problemen per regio aanpakken. Momenteel is de aandacht gericht op de regio Ahuachapán in het zuidwesten, een gebied van 592 vierkante kilometer met 98.000 inwoners. Ook Barra de Santiago valt in dit gebied. Het is de bedoeling problemen aan de zuidelijke kust aan te pakken en het noorden van Ahuachapán daar ook bij te betrekken.

Veel van de vervuiling in de mangrovebossen wordt veroorzaakt door landbouwchemicaliën die gebruikt worden bij de teelt van maïs en bonen en op koffieplantages. Inadequaat gebruik van landbouwgrond leidt tot erosie, waardoor de chemicaliën in de rivieren terechtkomen en uiteindelijk in zee.

‘Er komen twaalf rivieren uit in de Barra-mangroven. Alle vervuiling komt hier terecht’, zegt Villedas. De plaatselijke bevolking zit echter niet stil. Al een paar jaar wordt gewerkt aan bewustwording op het gebied van milieubescherming en er lopen diverse projecten.

Rosa Lobato, directeur van de Vrouwenontwikkelingsassociatie van Barra de Santiago (AMBAS), zegt dat er in samenwerking met het ministerie van Milieu een programma loopt dat duurzaam gebruik van de mangrovebossen moet bevorderen. Voor elke boom die omgehakt wordt, moeten tweehonderd zaailingen worden geplant. AMBAS zet zich ook in voor de bescherming van zeeschildpadden en heeft vijf ‘krabbencrechès’ opgezet.

Bodemerosie

In de middelhoog- en hoogliggende gebieden van Ahuachapán worden proeven gedaan met milieuvriendelijke productie op kleine stukken landbouwgrond.

In juli kreeg Barra de Santiago de status van Ramsar-drasland. De Ramsar-conventie is een internationale overeenkomst voor de bescherming van watergebieden. Deze status brengt met zich mee dat de autoriteiten extra inspanningen gaan leveren om de natuur te beschermen. Dat gebeurt in combinatie met maatregelen in het dichtbij gelegen Nationale Park El Imposible, een van de belangrijkste tropische bossen in het Centraal-Amerikaanse land.

El Imposible, dat 50 vierkante kilometer beslaat, heeft de grootste diversiteit aan planten en dieren van El Salvador, volgens de ecologische stichting Salvanatura. Er leven 500 soorten vlinders, 13 soorten vis, 19 soorten hagedissen, 244 soorten slangen, 279 vogelsoorten en 100 soorten zoogdieren. Het park telt verder 984 plantensoorten en 400 boomsoorten.

In de middelhoog- en hoogliggende gebieden van Ahuachapán worden proeven gedaan met milieuvriendelijke productie op kleine stukken landbouwgrond. Daarbij worden onder meer gewasstoppels gebruikt om bodemerosie tegen te gaan en te voorkomen dat sediment richting de kust spoelt.

In de hooglanden, waar de koffieplantages domineren, worden proeven gedaan om de productie met de kleinst mogelijke hoeveelheid chemicaliën op peil te houden. Het uiteindelijke doel is het gebruik ervan helemaal te stoppen.