Ethiopië telt bijna 600.000 vergeten vluchtelingen

Een vrouw pakt een slappe poot van het karkas van een van de weinige overgebleven geiten en sleept het weg van de geïmproviseerde schuilplaats van haar gezin, op een paar kilometer van de stad Dolo Odo in het zuidoosten van Ethiopië, vlak bij de grens met Somalië.

‘Als al mijn geiten dood zijn, gaan we naar een van de nederzettingen in de stad’, zegt de Somalisch-Ethiopische, die kampt met de gevolgen van de droogte in de Hoorn van Afrika.

In de regio Somali in Ethiopië, waar de inwoners Ethiopische staatsburgers zijn maar etnische Somaliërs, zijn 264 terreinen die 577.111 intern ontheemden huisvesten, blijkt uit cijfers van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) uit de periode mei en juni 2017.

‘Mensen die alles kwijt zijn, kunnen alleen nog de regering om voedsel en water vragen’, zegt Charlie Mason, tot juni van dit jaar humanitair directeur van Save the Children. ‘Ze hebben zelf geen copingmechanismen meer.’

Voedselhulp

De overheid wordt echter overweldigd door het aantal ontheemden. Op veel opvangplaatsen is te weinig voedsel en internationale hulp is dringend nodig. Die richt zich echter meestal op vluchtelingen die naar andere landen vluchten, en niet op mensen die in eigen land ontheemd raken.

‘Internationale vluchtelingen krijgen aandacht, vooral als er een oorlog gaande is. Zo werkt het nu eenmaal. Bij klimaatvluchtelingen is dat niveau nog niet bereikt.’

‘Internationale vluchtelingen krijgen aandacht, vooral als er een oorlog gaande is. Zo werkt het nu eenmaal’, zegt Hamidu Jalleh, van de VN-organisatie voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken (OCHA) in de regio. ‘Bij klimaatvluchtelingen is dat niveau nog niet bereikt.’

Tussen juli en december van dit jaar hebben volgens schattingen van hulporganisaties 2,5 miljoen mensen in de regio Somali voedselhulp nodig. Sommige organisaties hebben dit aantal in augustus bijgesteld tot 3,3 miljoen mensen.

De situatie wordt nog bemoeilijkt doordat de wereldwijde humanitaire hulp onder druk staat als gevolg van langdurige crises zoals in Jemen, Somalië, Soedan en Nigeria. ‘Als gevolg van geldgebrek konden we slechts 1 miljoen van de 1,7 miljoen mensen in de regio Somali bereiken in juni en juli’, zegt Peter Smerdon, woordvoerder van het VN-Voedselprogramma in Oost-Afrika.

Open deur

Vlakbij Dolo Odo glinsteren roestige ijzerdaken van een internationaal vluchtelingenkamp dat 40.000 mensen telt, in de zon. Ze klagen over hoofdpijn en jeuk, en een recente verlaging van hun maandelijkse voedseluitkering. Maar dat rantsoen is in ieder geval gegarandeerd, net als water, gezondheidsdiensten en onderwijs. Dat is allemaal niet beschikbaar voor intern ontheemden in een nabijgelegen nederzetting.

‘We zijn niet tegen hulp aan internationale vluchtelingen. Zij hebben hulp nodig. Maar we zijn wel gefrustreerd omdat we niets krijgen van de regering en ngo’s.’

‘We zijn niet tegen hulp aan internationale vluchtelingen. Zij hebben hulp nodig, want ze hebben grotere problemen’, zegt de 70-jarige Abiyu Alsow. ‘Maar we zijn wel gefrustreerd omdat we niets krijgen van de regering en ngo’s.’

‘Pas sinds anderhalf jaar zijn we in staat het gesprek aan te gaan over intern ontheemden’, zegt de directeur van een hulporganisatie in Ethiopië die anoniem wil blijven. ‘De regering stelt zich nu meer open voor de realiteit, ze weet dat deze kwestie niet genegeerd kan worden.’

Opendeurstrategie

Veel mensen binnen de hulpindustrie prijzen Ethiopië om zijn opendeurstrategie, in tegenstelling tot de houding van westerse landen als het gaat om het opnemen van migranten. Maar er blijven wel vragen over de manier waarop dat gebeurt.

‘Dit land ontvangt miljarden dollars aan hulp. Er is veel bilaterale steun, maar er bestaat een grote discrepantie tussen de hulp aan internationale vluchtelingen en die aan intern ontheemden’, zegt de directeur. ‘Hoe kan dat?’

De kampen die na de droogte in 2015 en 2016 ontstonden in Siti, in het noorden van de regio Somali, zitten nog steeds vol met intern ontheemden. ‘Er is geen geld om die mensen weer op weg te helpen’, zegt Mason.

Gevolgen van de droogte

Een obstakel hierbij is dat de ontheemde veehoeders niet de enigen zijn die te maken hebben met de gevolgen van de droogte. In 2016 gaf de Ethiopische regering 700 miljoen dollar uit om meer dan 10 miljoen Ethiopiërs die helpen die te kampen hadden met de gevolgen droogte door El Niño.

Momenteel hebben de Ethiopische regering en hulporganisaties 533 miljoen van de benodigde 948 miljoen dollar bijeengebracht om 7,8 miljoen door droogte getroffen mensen te helpen. Verdere escalatie van de situatie op dit moment is daarmee voorkomen. Voorlopig is er tot oktober voldoende geld voor noodvoedselvoorziening. Maar daarmee is nog geen zekerheid verschaft voor de lange termijn.