Deze week besliste het Europees parlement dat er naar aanleiding van LuxLeaks twee rapporten worden geschreven. De groene fractie en een deel van de civiele samenleving blijven een onderzoekscommissie nastreven. Zetten de grote fracties daarmee Juncker uit de wind? En wordt LuxLeaks recht gedaan met deze aanpak?
Het waren de christendemocratische, de sociaaldemocratische en de liberale fracties, die samen een ruime meerderheid in het parlement hebben, die de keuze voor de twee rapporten doordrukten. Volgens de liberale groep van Guy Verhofdstad die uiterst tevreden is met deze uitkomst, zal een eigen initiatiefrapport de fiscale praktijken van de lidstaten bestuderen, terwijl het wetgevende rapport een concreet wetgevend voorstel zal doen aan de Europese Commissie om een einde te maken aan belastingontwijking. Verhofstadt klinkt, zoals wel vaker, erg strijdbaar: ‘Het is nu tijd om te handelen en een Europese oplossing te vinden. Je kan niet verwachten dat burgers en KMO’s belastingen betalen terwijl multinationals gebruik kunnen maken van de vluchtwegen tussen de nationale belastingsystemen.’
Verhofstadt suggereert dat de belastingtarieven in de EU naar elkaar moeten toegroeien
De liberaal suggereert dat belastingtarieven in de EU naar elkaar moeten toegroeien – hij spreekt van een bepaalde bandbreedte van tarieven - en dat de belastingheffing van Europese multinationals in de lidstaten meer op de realiteit van de economische activiteiten moet zijn gebaseerd.
Philippe Lamberts, voorzitter van de groene groep in het parlement, is niet onder de indruk. Hij zegt dat zijn groep zal meewerken aan de beide rapporten. ‘Toch zou een onderzoekscommissie hier beter zijn. Vooral omdat dit het machtigste instrument is waarover het parlement beschikt. Zo’n commissie gaat verder dan het opstellen van een simpel rapport – nuttig maar met beperkte repercussies. Dat het parlement zich met halve maatregelen tevreden stelt om de belastingontwijking te bestrijden, is niet bemoedigend.’
Intussen hebben 141 europarlementariërs te kennen gegeven dat ze een onderzoekscommissie willen. Er zijn er evenwel 188 nodig om het voorstel nog maar in overweging te laten nemen door de vergadering van fractievoorzitters. Momenteel staan vooral groene en links parlementairen achter het idee, al zijn er ook wat conservatieven, liberalen en sociaaldemocraten voor gewonnen. Lamberts roept andere collega’s op om het voorstel alsnog te onderschrijven.
Europees vakverbond staat niet vierkant achter onderzoekscommissie
Een dertigtal Europese ngo’s – waaronder voor België 11.11.11 – pleiten intussen voor een onderzoekscommissie. Opmerkelijk is dat het Europees Vakverbond niet vierkant achter een onderzoekscommissie gaat staan. Jan Van de Poel van 11.11.11 somt redenen op waarom een onderzoekscommissie te verkiezen is: ‘Een onderzoekscommissie kan elke aanbeveling maken die ze nodig acht en brengt leden van verschillende commissies samen wat de expertise en synergie verhoogt. Ze verzekert dat de verschillende fracties in het Parlement bij het werk worden betrokken. Een onderzoekscommissie staat sterker om informatie te bekomen van de lidstaten, de Raad en de Commissie, en CEOs van multinationals. Tot slot zal een onderzoekscommissie meer aandacht krijgen van de media, waardoor de burgers ook het signaal krijgen dat het Europees Parlement het probleem ernstig neemt.’
Grote vraag is of de grote fracties het zich kunnen permitteren om - in de gegeven omstandigheden - met een dooie mus te landen? Lees: met twee rapporten aan te komen die niets voorstellen. Veel zal afhangen van de mate waarin de kwestie blijvend op de politieke en mediatieke agenda kan worden gehouden.
Achter deze op het eerste zicht wat technische discussie over welk instrument het best geschikt is om te reageren op LuxLeaks, schuilen overigens allerlei overwegingen.
Er is uiteraard de inhoudelijke discussie. In een interne email maande Gianni Pitella, de leider van de sociaaldemocratische fractie, zijn groep aan om niet voor de onderzoekscommissie te stemmen omdat ze inhoudelijk niet geschikt is. ‘Wij zijn sterk gekant tegen de onderzoekscommissie omdat die alleen naar voorbije wetsovertredingen of slecht bestuur kan kijken. Dat is een veel te nauwe focus om de breedte van onaanvaardbare praktijken inzake belastingontwijking die immers binnen de regels vallen, te vatten. De socialisten en democraten willen daarom een ambitieuze respons die alle vormen van belastingontwijking aanpakt en voorstellen doet voor de toekomst. Daarvoor is een onderzoekscommissie ongeschikt. Daarom vraag ik u met aandrang het groene initiatief voor een onderzoekscommissie niet te ondersteunen.’
Operatie damage control of schrik voor de ‘eurofoben’?
Maar minstens even belangrijk is de vrees dat een onderzoekscommissie de Europese commissie destabiliseert. Dat zou dan eens te meer koren op de molen zijn van de groeiende groep eurosceptici die vinden dat Europa sowieso niet werkt.
De twee voorgestelde rapporten zijn wat dat betreft minder riskant. De rapporten zullen hoogstwaarschijnlijk geleid worden door leden van de christendemocratische, sociaaldemocratische en liberale fracties die ook de commissie Juncker steunen (en er ook commissarissen in hebben afgevaardigd). De wetgevende commissie krijgt immers twee rapporteurs, en het initiatiefrapport krijgt er een. Het zou dus al gek moeten lopen indien de drie fracties die taken niet onder elkaar zouden verdelen. Zij zullen als rapporteurs de werkzaamheden kunnen sturen.
Bovendien worden de rapporten gemaakt in de schoot van de commissie economie die geleid wordt door sociaaldemocraat. Reden te meer waarom de sociaaldemocraten in dit voorstel geloven. Op die manier kunnen de drie grote fracties het proces onder controle houden en beletten dat de parlementaire werkzaamheden de commissie – lees commissievoorzitter Jean-Claude Juncker – zou destabiliseren. In die zin begint de Europese politiek meer en meer op de nationale politiek te lijken met een meerderheid en een oppositie, waarbij de meerderheid er altijd op uit is om de regering – in dit geval de commissie – te beschermen.
Een onderzoekscommissie is minder voorspelbaar. Vermits het voorstel van de groenen komt zal ze hoogstwaarschijnlijk mee geleid worden door een groene. Vermits de groenen de commissie Juncker niet hebben gesteund, kunnen ze makkelijker vragen stellen die de commissie pijn doet. Bovendien kan een onderzoekscommissie veel meer mensen dwingen om zich te laten ondervragen. Dat kan aanleiding geven tot mooie beelden die makkelijker de media halen.
Van Brempt: ‘ik heb geen zin in een mediagenieke show met Lamberts in de hoofdrol.’
‘Zo’n onderzoekscommissie is erg mediageniek. Ik kan me al voorstellen dat Philippe Lamberts vaak op tv komt omdat de format van de onderzoekscommissie toelaat om mensen te namen en shamen. Maar in dat soort vertoning heb ik niet zoveel zin’, zegt de Vlaamse socialiste Kathleen Van Brempt.
Voor alle ex-ministers en ex-premiers kan het in de verf zetten van de souplesse waarmee in het verleden belastingontwijking van multinationals en vermogenden werd bejegend, gênant worden. Niet in het minst voor Jean-Claude Juncker, jarenlang premier van het Groothertogdom Luxemburg, de dwergstaat die de kampioen was van de rulings. De vrees bestaat dat de huidige voorzitter van de Europese Commissie zijn geloofwaardigheid verliest als gevolg van zo’n onderzoekscommissie en dat zulks de werking van de Europese instellingen zou ondergraven. Tot groot jolijt van de anti-Europese en populistische partijen.
PS wel, sp-a niet
Voorlopig halen de groenen dus niet het vereiste stemmenaantal voor een onderzoekscommissie. De Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo wil wel graag aan boord komen, maar Grillo wil dat dan ook UKIP van de Brit Noel Farage mee aan boord wordt gehesen. De groene fractie wil dan weer niet graag in hetzelfde bad als de eurosceptische partij van Farage, de man die Herman Van Rompuy tijdens de plenaire zitting ooit het charisma van een natte dweil toedichtte.
Van Brempt: ‘Ik wil Juncker afrekenen op de toekomst, niet op het verleden.’
De groenen kijken derhalve vooral naar de sociaaldemocraten om het voorstel van een onderzoekscommissie er alsnog door te krijgen. De meerderheid van deze tweede grootste fractie in het parlement houdt evenwel voorlopig de boot af. De drie Europese parlementsleden van de Belgische Parti Socialiste, steunen intussen wel de vraag om een onderzoekscommissie. Marie Arena: ‘Gianni Pitella, onze fractieleider in het parlement, wil dat onze instellingen blijven werken, en dat de commissie niet verzwakt wordt tegenover de aanvallen van de eurofoben. Vervolgens is elkeen vrij om te handelen zoals hij dat wil en volgens zijn gevoeligheden. Dat is wat wij hebben gedaan bij de PS.’
Haar partijgenoot Marc Tarabella is nog duidelijker: ‘Het is niet omdat één persoon in diskrediet wordt gebracht dat het hele apparaat stopt met werken. De kans bieden aan Juncker om klaarheid te scheppen, belet helemaal niet dat we werken aan fiscale harmonisering.’ Het zijn argumenten die Kathleen Van Brempt, de enige Vlaamse socialiste in het Europees Parlement vooralsnog niet hebben overtuigd. ‘Ik ben er niet per se tegen maar wat ik vooral niet wil, is dat we een jaar wachten voor er maatregelen komen. We willen Juncker afrekenen op de toekomst, niet op het verleden. Ik bekijk nog of ik het initiatief van de groenen steun.’