Europa helpt Afrika om zichzelf te redden

De Europese Commissie kondigt het Emergency Trust Fund for stability and addressing root causes of irregular migration and displaced persons in Africa met veel overtuiging aan als een innovatieve manier om ‘de stabiliteit in de regio te versterken en bij te dragen tot een beter management van migratie. Specifiek zal het Fonds de grondoorzaken van destabilisering, gedwongen verhuis en ongeregelde migratie aanpakken door economische opportuniteiten en gelijke kansen, veiligheid en ontwikkeling  te promoten.’

De Commissie financiert het Fonds met 1,8 miljard euro. 23 Afrikaanse landen worden genoemd als directe partners voor het Fonds: zij kunnen middelen uit het Fonds krijgen om programma’s te financieren voor beter onderwijs, betere gezondheidszorg, beter bestuur, meer voedselzekerheid, migratiemanagement, conflictpreventie…

België belooft een bijdrage van 10 miljoen euro, en scoort daarmee beter dan Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië samen

Het was de bedoeling dat de Europese lidstaten met een vergelijkbaar bedrag over de brug zouden komen om het Fonds echte slagkracht te geven, maar dat lijkt niet te lukken. Op donderdag 12 november in de namiddag is er sprake van in totaal 81,2 miljoen euro.

België belooft een bijdrage van 10 miljoen euro, en scoort daarmee beter dan Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië samen -die drie Europese grootmachten leggen elk slechts 3 miljoen op tafel. Alleen Nederland doet het nog beter met een beloofde 15 miljoen euro.

Uit welk budget de Belgische bijdrage komt, is volgens het kabinet Ontwikkelingssamenwerking nog niet vastgelegd. De kans is echter groot dat de middelen uit het -krimpende- OS-budget zullen komen. Ook de Europese middelen komen uit diverse budgetten die allemaal reeds bestemd waren voor ontwikkeling in Afrika.

De 1,8 miljard euro is dus geen nieuw geld, het gaat om middelen die op een nieuwe manier samengebracht en besteed zullen worden -meer in lijn met de huidige analyse in Europa over de push-factoren van ontwikkeling dan de oorspronkelijk vastgelegde middelen in het European Development Fund en de regionale of nationale fondsen, die ontwikkelingsdoelstellingen formuleerden in samenspraak met de betrokken Afrikaanse regeringen. Toch belooft de Commissie procedures die ervoor zullen zorgen dat de Afrikaanse “partners” een sterk gevoel van eigenaarsschap zullen hebben bij de gefinancierde projecten.

Het gaat over migratie

Veel waarnemers zien in het onderhandelde pakket vooral een hefboom om de Afrikaanse regeringen over te halen beter samen te werken met Europa om migratie te voorkomen of om afgewezen asielzoekers terug op te nemen -wat tot vandaag vaak een probleem is.  Jaarlijks zouden er in totaal tussen 400.000 en 500.000 bevelen tot het verlaten van het grondgebied uitgeschreven worden in Europa, maar minder dan de helft daarvazn worden effectief uitgevoerd.

De terugname-akkoorden en het beheersen van de migratiestromen vormen het centrale punt in de Europese agenda

Johannes Trimmel, voorzitter van Concord, de koepel van Europese ontwikkelingsorganisaties, uitte vooraf al de vrees dat ‘de Europese prioriteit voor veiligheid en grensbewaking -“hou ze buiten”- en het armworstelen opdat de landen die we onze partners noemen afgewezen migranten zouden terugnemen -“zend ze terug”- niet alleen kortzichtig is, maar ook botst met de fundamentele waarden van een open Europese samenleving, gebaseerd op mensenrechten en menselijke waardigheid’.

De terugname-akkoorden en het beheersen van de migratiestromen vormen het centrale punt in de Europese agenda, dat lijkt wel duidelijk. Afrikaanse staatshoofden in Valletta waren daar moeilijk toe te bewegen en verkregen in de politieke slotverklaring dan ook een formulering die de prioriteit blijft geven aan vrijwillige terugkeer. Bovendien wordt tot tweemaal toe gesteld dat legale migratie meer belang moet krijgen -een ander punt waar de Afrikaanse staatshoofden en regeringsleider veel belang aan hechtten.

De EU verzekerde zijn eigen prioriteiten wel in het zinnetje dat ‘onze gezamenlijke acties gezien zullen worden als een geheel en vandaar parallel uitgevoerd zullen worden’. Met andere woorden: als er geen of onvoldoende voortgang gemaakt wordt met terugname-akkoorden en beter “management” van de migratie, dan zullen ook de ontwikkelingsfondsen niet beschikbaar worden gesteld.

In een reactie laat 11.11.11 nog weten dat ze verbaasd zijn over de naam ‘Emergency’ Trust Fund .  ‘De omstandigheden in deze regio zijn dramatisch. Conflicten en rampen in landen als Somalië en Soedan drijven al jaren miljoenen mensen op de vlucht. Alleen wanneer Europa rechtstreeks met de gevolgen geconfronteerd wordt zien we een reactie. Een reactie die vooral ingegeven wordt door de angst van het moment. Terwijl er net nood is aan een structurele en geplande investering in ontwikkeling.’