Europese persvrijheid in verdrukking

Zuid-Europa

In Italië is een wetsvoorstel ingediend om het gebruik van afluisterapparatuur te beperken. De wet zou volgens de OVSE de Italiaanse onderzoeksjournalistiek ernstig kunnen hinderen. De publicatie van transcripten van afgeluisterde gesprekken heeft de voorbije jaren immers heel wat stof doen opwaaien . De affaires betrokkfen vaak regeringscorruptie en georganiseerde misdaad maar ook premier Berlusconi.
In de nieuwe wet staat bovendien een clausule die bloggers en publicisten op online fora –waarschijnlijk ook Facebook en Myspace– verplicht foute informatie te corrigeren binnen de 48 uur. Anders volgt een boete die tot 25.000 euro kan oplopen. Volgens Olivier Basille van Reporters Zonder Grenzen is de wet ‘niet alleen een autoritaire poging om bloggers en journalisten te muilkorven, maar om onderzoeken naar corruptie en georganiseerde misdaad in het algemeen te hinderen’.

West-Europa

In Frankrijk kan de publieke omroep France Televisions volgens de OVSE niet volledig onafhankelijk zijn met president Sarkozy aan haar hoofd. Wat Duitsland betreft, hoopt de OVSE dat het een wet zal aannemen die onderzoeksjournalisten beschermt. Ierland heeft vorig jaar dan weer een anti-blasfemiewet aangenomen met straffen tot 20.000 euro.

Oost-Europa

In de Baltische staat Estland is een wetsvoorstel ingediend dat volgens de OVSE te veel uitzonderingen op het bronnegeheim toelaat.
De Hongaarse regering heeft geprobeerd om publieke media deel te maken van het institutionele systeem. Ze wil een gecentraliseerde superautoriteit instellen, verantwoordelijk voor verscheidene publieke omroepen en allerhande informatievoorzieners.

Zuidoost-Europa (Balkanlanden)

Intimidatie van journalisten, politieke druk en ilegale staatssubsidies voor door de regering gecontroleerde media komen volgens de OVSE voor in de meeste Balkanlanden -uitgezonderd Kroatië.
In Bulgarije zou de Nieuwe Bulgaarse Mediagroep een grote bedreiging vormen voor de persvrijheid. De groep heeft de vier best verkochte Bulgaarse tabloids in zijn portefeuille alsook een weekblad, een dagblad en een televisiezender. Die media hebben volgens de OVSE onlangs een bocht van 180 graden gemaakt in hun verslaggeving: van het streng bekritiseren van huidig eerste minister Boyko Borisov naar ongenuanceerde lof sinds hij vorig jaar de verkiezingen won. De bladen van de groep worden verkocht aan een duidelijk gesubsidieerde prijs en dringen door de economische crisis hun concurrenten uit de markt.
In buurland Roemenië heeft de regering bepaalde media aangeduid als een mogelijk gevaar voor de nationale veiligheid. Internationale journalistenorganisaties hebben hier al verontwaardigd op gereageerd.
In Griekenland worden de uitzendingen van een radiozender van een minderheidsgroep bedreigd omdat ze in het Turks gebeuren. Daarnaast is vorige week Socratis Guiolias, een Griekse onderzoeksjournalist, neergeschoten. Vermoedelijk zit een extreemlinkse groepering achter de aanslag. ‘Hij was een bekende politieke blogger, die vaak kritisch was over de vorige regering’, zegt de OVSE-verantwoordelijke voor persvrijheid, Dunja Mijatovic. De journalist werkte aan een onderzoek naar corruptie in de zakenwereld. Hoewel aanvallen van extremistische groeperingen relatief vaak voorkomen in Griekenland, gebeurt het zelden dat journalisten het slachtoffer worden.
In Albanië zijn journalisten aangevallen en is een televisiezender gestraft voor de rechtbank omdat ze machtsmisbruik van een voormalige minister had uitgebracht.
Journalisten in Kosovo zijn in meerdere gevallen bedreigd, terwijl de regering nieuwsbladen zou steunen die haar beleid promoten en geen kritiek leveren. De publieke omroep RTK staat onder politieke controle.
De Internationale Federatie van Journalisten (IFJ) heeft bij de Macedonische autoriteiten aangekaart dat de veiligheid van journalisten niet voldoende verzekerd is. Die klacht kwam er nadat een televisiepresentator een lijst had uitgebracht van journalisten die hij verraders noemde.
Ondanks de verontwaardiging van ngo’s en Macedonische journalistenbonden, heeft de regering haatspeech niet officieel veroordeeld. De journalist wordt ook niet vervolgd. Hij zou nauwe banden hebben met premier Nikola Gruevski en zijn partij. Daarnaast krijgen de media geld voor regeringsadvertenties, wat de competitie zou hinderen. Ook zijn sommige media-eigenaars voorzitter van een politieke partij.
Het probleem in Servië ligt vooral bij de eigenaars van media, met enkele nieuwsbladen die behoren tot anonieme of onbekende firma’s. Vele gevallen van geweld tegen journalisten zijn niet goed onderzocht en enkele moorden blijven onopgehelderd. De media in Servië staan onder politieke en zakelijke druk, met de directe medewerking van staatsambtenaren in bestuursraden en door de politieke aanstellingen van hoofdredacteuren.
In Kroatië is rechtstreekse politieke invloed geen groot probleem meer. Er blijven wel redenen voor bezorgdheid, aldus de OVSE, vooral wat de veiligheid van journalisten betreft die schrijven over corruptie en georganiseerde misdaad. Onderzoek naar de brutale aanval op onderzoeksjournalist Dusan Miljus heeft twee jaar na de feiten nog niets opgeleverd.

Transcontinentale staten

In Azerbeidzjan blijven er belangrijke uitdagingen voor mediavrijheid -ondermeer de opsluiting van journalisten. In juli werd journalist Eynullah Fatullayev er veroordeeld tot een gevangenisstraf van twee en een half jaar wegens drugsbezit. Amnesty International, de commissie ter bescherming van journalisten en andere ngo’s zien dat als een poging van de regering om zijn kritische verslaggeving over het bestuur te stoppen.
Fatullayev zat al een straf van acht en een half jaar uit voor terrorisme, laster, het aanzetten tot racisme en belastingontduiking. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens sprak hem vorig jaar echter vrij . Het Hof verklaarde verder dat zijn recht op vrije meningsuiting waren geschonden en dat er geen rechtvaardiging was voor een gevangenisstraf. De Verenigde Staten, de Europese Unie en Noorwegen hebben al hun bezorgdheid uitgesproken.
De OVSE is verder ongerust over ‘het hoge aantal criminele straffen’ voor journalisten in Turkije en over de reeks aanvallen tegen journalisten in Rusland.
In Noord-Europa stelde de OVSE geen zware inbreuken tegen de mediavrijheid vast.