Gaza drie maanden na de luchtaanvallen: ‘70 procent ligt nog steeds in puin’

In mei raakten in Gaza duizenden gebouwen vernield of beschadigd door Israëlische luchtaanvallen, maar de heropbouw gaat tergend traag. En de blokkade gaat voort. Dat wil ook zeggen: slechts een beperkte toevoer aan broodnodige bouwmaterialen. ‘De cyclus van bombardementen, samen met de blokkade houden elke vorm van herstel tegen.’

Op 23 augustus verzamelden Palestijnse demonstranten zich voor het eerst sinds het staakt-het-vuren van mei weer bij het grenshek met Israël. Daar liep het al snel weer uit de hand. Israëlische soldaten verwondden tientallen demonstranten. Drie van hen, onder wie een kind, bezweken later aan hun verwondingen. Ook een Israëlische sluipschutter raakte zwaargewond en bezweek later aan zijn verwondingen.

De demonstranten wilden de 52ste verjaardag van een aanslag op de Al-Aqsamoskee in Jeruzalem herdenken. Op 21 augustus 1969 stichtte een Australische christenfundamendalist er brand, vanuit de overtuiging dat het de terugkeer van Jezus op aarde zou versnellen.

Maar er was ook protest tegen de uiterst langzame heropbouw van Gaza, waarop gewacht wordt sinds de verwoestende oorlog van mei dit jaar. Die wordt belemmerd door de strenge Israëlische blokkade.

Gaza was ooit de parel van Palestina. De levensstandaard lag er hoger dan op de Westelijke Jordaanoever. Dat maakte dat de vredesonderhandelaars in Oslo in 1993 Gaza als het Hongkong of Singapore van het Midden-Oosten beschouwden. Maar de welvaart zou niet lang meer duren.

Want na de Tweede Intifada besloot Israël zich in 2005 volledig terug te trekken uit Gaza, dat het sinds 1967 bezette. Na bijna 40 jaar bezetting konden de Palestijnen de controle opnieuw overnemen overnemen.

Nadat Hamas in 2007 de volledige macht in Gaza naar zich toetrok, startten Israël en Egypte met een blokkade van de Gazastrook. Die 14 jaar durende blokkade zorgde ervoor dat Gaza zo goed als volledig afhankelijk werd van buitenlandse hulp, de economie in het slop terecht kwam en een groot deel van de inwoners in armoede belandde. Bovendien kan bijna niemand Gaza in of uit.

Grote gevangenis

‘We noemen Gaza daarom een grote gevangenis’, zegt Ibrahim Abujamous. In 2014 wist hij Gaza te ontvluchten en kwam in België terecht. ‘Waarom ik vertrok? Door de blokkade en de hulpeloosheid die ik erdoor voelde. Mezelf, noch mijn familie kon ik ondersteunen. Het is een kleine plek waar meer dan 2 miljoen mensen zonder medicijnen, elektriciteit, werkgelegenheid leven, en nergens anders heen kunnen.’

‘Mezelf, noch mijn familie kon ik ondersteunen.’

De blokkade is een collectieve bestraffing van de inwoners en een misdaad volgens internationaal recht, zegt ook politiek analist Husam al-Dajana aan Al Jazeera. ‘De cyclus van bombardementen, samen met de blokkade houden elke vorm van herstel tegen.’

Sinds 2008 voerde Israël vier militaire operaties uit tegen Hamas en sindsdien ging de situatie telkens verder sterk achteruit. Zo houdt Israël de invoer van bouwmaterialen en humanitaire hulp doorgaans tegen, met het argument dat Hamas de middelen voor militaire doeleinden zou gebruiken, zoals het graven van tunnels naar Israël.

‘Elke dag gaat het er in Gaza erger aan toe’, aldus Ibrahim. ‘Met de blokkade wil Israël, samen met vele interne en externe partijen, de inwoners van Gaza straffen voor de verkiezing van Hamas.’

‘De levensstandaard, gezondheidszorg en het onderwijs ging achteruit’, vervolgt hij. ‘Meer dan 80% is er afhankelijk van buitenlandse hulp. De meeste fabrieken zijn gesloten en alle bouwprojecten zijn gestopt voor onbepaalde duur. Huizen die vernield of beschadigd werden, zijn nog steeds niet hersteld.’

Een deel van die bouwmaterialen, zegt Ibrahim, moeten dienen voor de bouw van degelijke scholen. ‘Nu bestaan scholen van het VN-Vluchtelingenagentschap voor Palestijnen (UNRWA) uit caravans die in de zomer snikheet en de winter ijskoud zijn.

Ook spreekt hij over chronische tekorten aan medicijnen en medisch materiaal. ‘Zonder kan het medisch personeel veel patiënten niet behandelen, in het bijzonder mensen met chronische ziektes.’

Trage heropbouw

In mei, tijdens de laatste korte oorlog in Gaza, raakten ongeveer 2.000 woningen vernield en 50.000 aanzienlijk beschadigd, zegt Human Rights Watch in een rapport. De schade zou oplopen tussen de 290 en 380 miljoen dollar volgens de Wereldbank.

Zeker 70% van die woningen ligt nog in puin, meent Ibrahim Abujamous. ‘Duizenden mensen die hun huis verloren blijven dakloos en er is nog geen zicht op heropbouw.’

‘Duizenden mensen die hun huis verloren blijven dakloos en er is nog geen zicht op heropbouw.’

Egypte en Qatar, allebei trouwe donors aan VN-fondsen voor Gaza, beloven aanzienlijke steun te bieden voor de heropbouw en zouden daarvoor elk 500 miljoen dollar vrijmaken. Ook leverde Egypte al allerlei bouwmateriaal zoals cement en bulldozers voor de opruim.

Toch tracht Israël te voorkomen dat grote leveringen van bouwmaterialen in Gaza toekomen. Zo manen Israëlische autoriteiten Egypte aan om de toevoer van cement aan Gaza terug te schroeven.

De controle van Israël gaat verder dan die op de toevoer van bouwmaterialen. Zo getuigt Mohamed Al-Assar aan Bloomberg over een strengere controle op zijn betonfabriek. Hij moest een tiental camera’s installeren zodat van buitenaf gemonitord kan worden wat er met het cement uit zijn fabriek gebeurt.

Daarbij moest hij ook een extra batterij voorzien om te vermijden dat de camera’s zouden uitvallen door één van de vele stroomonderbrekingen in Gaza. In dat geval zou hij zijn fabriek moeten sluiten. ‘Een nieuwe bezetting van Gaza’, noemt Al-Assar het.

Na de Israëlische bombardementen op Gaza uit 2014 richtten de VN de Gaza Reconstruction Mechanism (GRM) op, met akkoord van Israël en de Palestijnse Autoriteit op de Westelijke Jordaanoever. Op die manier moest tegemoet gekomen worden aan de Israëlische bezorgdheden over waarvoor de bouwmaterialen zouden worden gebruikt, maar moesten ook de nodige materialen de Gazastrook binnen raken.

Lees ook

‘Ik huil, omdat ik niet gestorven ben in de oorlog’

Omdat de GRM de wederopbouw van gebouwen en bedrijven moet goedkeuren kan de heropbouw jarenlang duren. Eigenaars van vier grote kantoorgebouwen die vernield werden zeggen dat het zelfs jaren kan duren om alleen het geraamte van een gebouw te kunnen zetten.

Er is bovendien niet alleen de schade aan de gebouwen. Door de vernieling van fabrieken en kantoren, verloren ook vele mensen hun werk en inkomen en dat op een plek waar werkgelegenheid al zeer schaars is. Meer dan 50% is werkloos, onder jongeren is dat zelfs 70%. Human Rights Watch spreekt daarom over een ‘serieus en blijven leed’ wat betreft de vernieling van de kantoorgebouwen.

Gevangenenruil

‘De internationale gemeenschap ziet wat er dagelijks gebeurt en doet in feite niets om de belegering van Gaza tegen te houden’, zegt Ibrahim. ‘Helaas heeft Israël de meeste macht en kan het zelfs vele Arabische regimes overtuigen om de blokkade mee in stand te houden.’

In ruil voor 2 Israëlische soldaten en 2 burgers die Hamas al enkele jaren vasthoudt, zeggen Israëlische autoriteiten bereid te zijn om een beperkte levering van bouwmaterialen toe te staan. Hamas weigerde en noemde het een oneerlijke ruil, omdat het alleen in het kader van een gevangenenruil zou kunnen plaatsvinden, waarbij dus ook Palestijnse gevangenen door Israël worden vrijgelaten.

‘Alles wat nodig is voor de heropbouw, maar ook voor het normale leven, moet toegang gegeven worden.’

‘De Israëlische autoriteiten mogen iets wat in het belang van de burgers is niet tegenhouden omdat een kleine fractie het zou kunnen gebruiken om tunnels te bouwen’, zegt Human Rights Watch over de verbanning van bouwmaterialen.

Op 31 augustus werden uiteindelijk toch meerdere konvooien met bouwmaterialen binnengelaten. ‘Cruciaal, maar ontoereikend’, noemde de Israëlische mensenrechtenorganisatie Gisha het. ‘Alles wat nodig is voor de heropbouw, maar ook voor het normale leven, moet toegang gegeven worden.’

‘EU kan niet blijven betalen’

Omdat Gaza al jarenlang grotendeels afhankelijk is van buitenlandse hulp, zijn veel gebouwen gefinancierd met buitenlandse financiële hulp. Ook die gebouwen raakten door de Israëlische luchtaanvallen vernield of beschadigd.

Zo zag het humanitaire fonds van OCHA, de VN-instelling die humanitaire hulp wereldwijd coördineert, enkele van haar projecten beschadigd worden. Ook België draagt jaarlijks zo’n 4 miljoen euro bij aan dat fonds.

Daarnaast zijn EU-landen de grootste donors van UNRWA, de VN-instelling voor Palestijnse vluchtelingen. ‘De EU kan niet elke keer opnieuw de heropbouw van Gaza financieren zonder enig vooruitzicht dat het onderliggende conflict wordt opgelost’, schreef Eurocommissaris Josep Borrell na de oorlog in mei.

Borrell kan op een aantal gelijkgezinde stemmen rekenen die willen dat Israël mee voor de kosten opdraait. Dat aantal blijft hoe dan ook een minderheid binnen de Europese politiek, waar steeds grote verdeeldheid over de kwestie heerst.

België pleit voor het einde van de blokkade en wil zo economische ontwikkeling in Gaza mogelijk maken. Zo trok Belgisch minister voor Ontwikkelingssamenwerking Meryam Kitir (Vooruit) al 8 miljoen euro uit voor OCHA. Het is nog niet duidelijk of België op Europees niveau compensatie van Israël zal vragen of voor andere maatregelen zal pleiten.

‘Los van het humanitaire aspect moeten we ook proberen de bevolking en de economie in Gaza te doen herleven’, zei Kitir in de buitenlandcommissie van het federaal parlement op 2 juni. ‘We moeten aan de oorzaken van de aanhoudende spanning werken. De Israëlische blokkade moet opgeheven worden.’