Gezondheidszorg Oost-Oekraïne staat op instorten

Het conflict tussen pro-Russische separatisten en de Oekraïense strijdkrachten treft meer dan 5 miljoen mensen. Daarvan beschouwen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en mensenrechtenorganisaties 1,4 miljoen mensen als “zeer kwetsbaar”, vanwege ontheemding, gebrek aan inkomen en het ontbreken van essentiële diensten zoals gezondheidszorg.

Door een compleet gebrek aan vaccins dreigen ziekten als polio en mazelen uit te breken. Ook bestaat het risico dat mensen met hiv/aids en tuberculose zonder medicijnen komen te zitten. Het monitoren van patiënten is vrijwel onmogelijk geworden. De aanvoer van medicijnen stagneert, ziekenhuizen worden verwoest of ze kampen met water- en elektriciteitstekorten en te weinig personeel.

Ontheemden

Een groot aantal mensen is ontheemd geraakt door het conflict. Volgens de Verenigde Naties gaat het om 700.000 mensen en hun aantal stijgt nog steeds. Deze mensen leven vaak in wanhopige en onhygiënische omstandigheden waardoor extra gezondheidsrisico’s ontstaan.

Oekraïne kent een van de ernstigste hiv/aids-epidemieën in de wereld. De ziekte verspreidt zich vooral via drugsgebruikers die injecteren. Maar anders dan in veel andere Oost-Europese landen, heeft het land al langer dan tien jaar internationaal geprezen drugsprogramma’s, onder meer voor substitutietherapie. Die zijn vooral belangrijk voor Oost-Oekraïne, omdat de meeste drugsgebruikers die injecteren, uit de regio Loehansk en Donetsk komen.

Organisaties die werken met verslaafden, zeggen echter dat binnen enkele weken de voorraad methadon en buprenorfine op kan zijn en dat er geen nieuwe voorraad verwacht wordt. De HIV/AIDS Alliantie Oekraïne verwacht dat in februari de voorraden antiretrovirale medicijnen en andere levensreddende medicijnen op zullen zijn. Zestig procent van de patiënten die substitutietherapie krijgt, is ook hiv-positief, zegt een arts uit Donetsk die anoniem wil blijven. Hij maakt zich zorgen dat deze mensen hun drugs weer in het illegale circuit gaan halen en naalden gaan delen, waardoor ziekten als hiv en hepatitis C, maar ook tuberculose, zich kunnen verspreiden.

Roma

Drugsgebruikers zijn niet de enige gemarginaliseerde groep die moeite heeft de juiste zorg te krijgen. De ongeveer 400.000 leden tellende Roma-gemeenschap in Oekraïne, heeft net als in veel andere Oost-Europese landen, te kampen met discriminatie en sociale uitsluiting.

Deze groep had altijd al beperkt toegang tot de gezondheidszorg, omdat veel Roma geen officieel identiteitsbewijs hebben. Ze zijn doorgaans arm, waardoor medicijnen waarvoor betaald moet worden vaak geen optie zijn. De Roma leven bovendien vaak in afgelegen gebieden, ver weg van gezondheidscentra.

“Maar weinig Roma-kinderen zijn gevaccineerd”, zegt Dorit Nitzan, hoofd van de WHO in Oekraïne. “Het aantal gevallen van tuberculose en andere overdraagbare en niet-overdraagbare ziekten, ligt onder de Roma hoger dan gemiddeld.”

De problemen onder de Roma zijn nog verergerd door de oorlog. Volgens sommige mensenrechtengroepen hebben de Roma te maken met systematisch geweld sinds de separatisten de macht overnamen in de regio. De Groep ter Bescherming van Mensenrechten in Charkov stelt in een deze maand uitgebracht rapport dat er sprake is van “etnische zuivering” onder de Roma.