Gletsjermeren worden tikkende tijdbommen
Supratim Mukherjee
19 september 2003
Wetenschappers in Bhutan zijn aan een race tegen de tijd begonnen om alle gevaarlijke gletsjermeren in het land in kaart te brengen. Door de opwarming van de aarde zwellen die hooggelegen meren gevaarlijk aan; volgens experts is de kans groot dat de natuurlijke puingordel rond sommige van die meren het de komende jaren begeeft. Dat kan aanleiding geven tot allesverwoestende overstromingen.
Wetenschappers hebben in het kleine koninkrijk in de Himalaya al 24 gletsjermeren in kaart gebracht die door het wegsmelten van gletsjers en ijsvelden sterk zijn aangegroeid en binnen vijf jaar aanleiding kunnen geven tot een ‘Glacial Lake Outburst Flood’ (GLOF), een enorme vloedgolf die de berghelling omlaag dendert en tot kilometers stroomafwaarts alles op zijn weg vernietigt.
Waarschijnlijk zijn er nog meer gevaarlijke meren: Bhutan telt 677 gletsjers en 2.674 gletsjermeren. Sommige meren zijn nieuw, andere zijn de laatste jaren duidelijk groter geworden. De gemiddelde temperatuur in de regio ligt nu één graad hoger dan in de jaren 70. Volgens wetenschappers van het Milieuprogramma van de VN (UNEP) en het Internationaal Centrum voor Geïntegreerde Ontwikkeling in de Bergen (ICIMOD) verliezen de meeste gletsjers in Bhutan daardoor tegenwoordig 30 tot 40 meter per jaar.
De autoriteiten in Bhutan werken nauw samen met het ICIMOD en het UNEP om alle gevaarlijke meren op te sporen, waarschuwingssystemen uit te werken en maatregelen te treffen om de gevaren te verminderen. Bhutan weet hoeveel schade een plotse dambreuk bij een gletsjermeer kan aanrichten. In 1994 zaaide een GLOF dood en vernieling in de vallei van Punakha-Wangduephodrang. Kleinere dambreuken komen meer voor en worden de laatste decennia steeds vaker vastgesteld. Maar intussen zijn er gevaarlijke meren die twee en een halve keer meer water bevatten dan het gletsjermeer dat de ramp van 1994 veroorzaakte.
Volgens minister van Landbouw Lyonpo Sangay Ngedup maakt Bhutan zowel werk van preventieve maatregelen als van rampenplannen. Dorpen in de omgeving van de dreigende meren worden gewaarschuwd niet te bouwen op het traject dat de watermassa’s eventueel zouden kunnen volgen. Er worden ook geïllustreerde handleidingen verdeeld zodat dorpelingen in bedreigde valleien weten wat hun te doen staat als de dam van een gletsjermeer op het punt staat te breken. In het stroomgebied van de Pho Chu-rivier zijn wachtposten met satelliettelefoons opgezet om alle meren in de gaten te houden.
Intussen roept het wegsmelten van de gletsjers ook andere zorgen op. Als de ijsmassa’s zo snel blijven verdwijnen, zullen de bergrivieren steeds minder gevoed worden. Dat kan gevolgen hebben voor de landbouw, de visserij en de drinkwatervoorziening, waarschuwt Dechen Tshering van het secretariaat van de Nationale Milieucommissie. Die problemen zullen niet zo spectaculair zijn, maar wel nog veel meer mensen treffen.