Gratis onderwijs voor alle Zimbabwanen is nog ver weg

Universeel en gratis basisonderwijs is één van de VN-millenniumdoelen die eind 2015 aflopen. Meer dan 34 jaar nadat Zimbabwe onafhankelijk werd van Groot-Brittannië, is het zuidelijk Afrikaanse land nog ver verwijderd van deze doelstelling.

‘Vlak na de onafhankelijkheid, toen de Zimbabwaanse regering lager onderwijs gratis had gemaakt, schreven zich veel leerlingen in. Dat is vandaag wel anders’, verklaart Thabo Hlalo, een gepensioneerde onderwijsspecialist uit de provincie Midlands. Ouders worstelen met het lesgeld, maar ook met lesmateriaal en verplichte uniformen die ze niet kunnen betalen.

Grondwet

Begin dit jaar zou Zimbabwe Groot-Brittannië om geld gevraagd hebben voor het lesgeld van de naar schatting 1 miljoen leerlingen die anders niet naar school kunnen. De Zimbabwaanse regering zat krap bij kas en beweerde dat ze haar onderwijsprogramma voor arme kinderen niet langer kon betalen. De Britse regering maakte 8 miljoen euro vrij, maar waarschuwde ook dat dit de laatste bijdrage was.

De Zimbabwaanse minister van Onderwijs, Lazarus Dokora, verdedigt het schoolgeld. Hij stelt dat ouders die het bedrag niet betalen, het aan de rechter mogen uitleggen. Dokora’s waarschuwing druist in tegen het referendum van maart vorig jaar, toen minstens 95 procent van de Zimbabwanen stemden voor een nieuwe grondwet met gratis basisonderwijs voor iedereen. Met name sectie 75 (1)(a) van de grondwet maakt gewag van door de overheid betaald basisonderwijs.

Ondanks deze grondwettelijke bepaling, kunnen veel kinderen niet naar school, zoals de negenjarige Tobias Chikota uit Caledonia, op 30 km ten zuidoosten van de Zimbabwaanse hoofdstad Harare. ‘Ik ben dit jaar gestopt met school omdat mijn werkloze ouders het lesgeld niet konden betalen’, vertelt hij.

Kwaliteit daalt

Millenniumdoelen of niet, onderwijs lijkt geen prioriteit voor de regering. “Ze blijft inconsistent bij het toewijzen van geld voor onderwijs, waardoor basisonderwijs voor iedereen tegen 2015 moeilijk en zelfs onmogelijk wordt”, verklaart Catherine Mukwapati, directeur van het Youth Dialogue Action Network, een organisatie uit het middenveld.

Eerder dit jaar noteerde de Zimbabwaanse regering 750 miljoen euro voor onderwijs in haar begroting voor 2015, maar volgens Mukwapati is dat slechts een papieren belofte. “Zoals gewoonlijk koppelt de regering hier nauwelijks actie aan.”

In 2012 meldde Unicef in een rapport over vrouwen- en kinderrechten in Zimbabwe dat jaarlijks minstens 197.000 leerlingen in basisscholen het voor bekeken houden.

‘Het aantal dropouts in lagere scholen vanwege het lesgeld piekt. Van universeel basisonderwijs in Zimbabwe tegen 2015 kan dus geen sprake zijn’, zegt de onafhankelijke ontwikkelingsexpert Evans Dube.

De problemen in het Zimbabwaanse onderwijs zijn nog erger geworden doordat tussen 2007 en 2009 twintigduizend leraren het land hebben verlaten, op het hoogtepunt van de economische crisis.

De lerarenvakbond Progressive Teachers’ Union of Zimbabwe zegt dat de moreel onder leerkrachten laag is, met negatieve gevolgen voor de kwaliteit van het onderwijs. Een gemiddelde leraar verdient 330 euro per maand, terwijl de armoedegrens voor een gemiddeld gezin van vijf in Zimbabwe op 420 euro ligt.