Overstromingen en politieke patstelling in Pakistan

Pakistan wordt sinds begin september voor het vijfde jaar op rij geconfronteerd met de gevolgen van een grote overstroming.

Minstens 250 Pakistani’s kwamen reeds om, en ongeveer 600.000 personen zijn direct getroffen door de overstromingen.

‘Ons leven was reeds miserabel, en de overstroming heeft nu ook het weinige dat we hadden – beddengoed, kledij, zelfs de schoolboeken van mijn kinderen- weggespoeld’, aldus een getroffen Pakistaan aan het Internationale Comité van het Rode Kruis en de Rode Halve Maan.

De kritiek in Pakistan voor de gebrekkige overheidsrespons en gebrek aan planning is niet min.

‘Waarom heeft geen enkele regering sinds de onafhankelijkheid concrete lange-termijnmaatregelen genomen om de periodieke verwoestingen van de overstromende rivieren tijdens het moessonseizoen te stoppen? Als water een kwestie van leven en dood is, waarom hebben we geen dijken gebouwd of versterkt, waarom hebben we geen dammen of reservoirs gebouwd?’, vraagt de Pakistaanse commentaarschrijver Najam Sethi zich af in de Friday Times, een onafhankelijk weekblad.

Een politieke patstelling

De overstromingen spelen zich bovendien af tegen de achtergrond van een diepe politieke crisis. De straten van de Pakistaanse hoofdstad Islamabad worden sinds 15 augustus bezet door anti-regeringsdemonstranten.

Aanhangers van de voormalige cricketkampioen Imran Khan en de bekende predikant Tahir ul-Qadri bezetten er de zogenaamde “rode zone” rond de belangrijkste staatsinstellingen.

De protesten verliepen aanvankelijk vreedzaam, maar escaleerden toen in het weekend van 30 en 31 augustus demonstranten de residentie van Sharif en het gebouw van de staatszender bestormden.

Drie personen kwamen om het leven en minstens 200 anderen raakten gewond toen de ordediensten tussenbeide kwamen. De legertop hield op 31 augustus spoedberaad, en zou overwogen hebben Sharif af te zetten.

Na tussenkomst van legerbevelhebber Raheel Sharif (geen familie van) werd echter een communiqué verspreid waarin het leger openlijk zijn trouw aan de democratie herbevestigde. Het Pakistaanse parlement schaarde zich vervolgens op 2 september als één man achter Sharif.

‘Nawaz moet gaan’

De Pakistan Tehrik-e-Insaaf (PTI) van Khan is overtuigd van grootschalige fraude bij de verkiezingen van 2013 en eist nieuwe verkiezingen, terwijl de Pakistan Awami Tehreek (PAT) van Qadri de wijdverspreide corruptie aanklaagt en gratis huisvesting en voedsel- en elektriciteitssubsidies aan de armen belooft.

Beiden eisen het ontslag van Eerste Minister Nawaz Sharif, wiens PML-N in 2013 190 van de 342 parlementszetels in de wacht sleepte.

Duizenden boze Pakistani’s sloten zich bij hen aan. ‘Eén familie heeft alle macht in Pakistan. Ze denken dat het enkel hun land is en ze willen de armen verhinderen hiertegen in te gaan’, aldus een betoger aan het persagentschap Reuters.

Hij verwijst daarmee niet enkel naar premier Nawaz Sharif, maar ook naar diens broer, Shahbaz Sharif, die deelstaatpremier van Punjab is, één van provincies die het zwaarst te lijden heeft onder de overstromingen.

‘Eén familie heeft alle macht in Pakistan. Ze denken dat het enkel hun land is en ze willen de armen verhinderen hiertegen in te gaan’

Zowel Qadri als Khan, die op 31 augustus nog verklaarde ‘bereid te zijn hier te willen sterven’ lijken ondertussen hun toon te matigen, en bereid te zijn tot onderhandelingen.

De koerswijziging van Khan komt nadat een zwaargewicht binnen zijn eigen partij hem openlijk afviel en de protesten in de “rode zone” nog slechts enkele honderden betogers lokken.

Pro-Qadribetogers vertelden de BBC ondertussen dat ze betaald worden om te blijven protesteren.

Treedt het leger opnieuw op de voorgrond?

Eerste Minister Sharif lijkt alvast verzwakt uit de strijd te komen. 

‘Zij (het leger) hebben hem van een tsaarachtige Eerste Minister gereduceerd tot een adjunct-achtig personage die zich  moet bezighouden met het dagelijkse beheer van het land terwijl zij zich bekommeren om de echt belangrijke zaken als Afghanistan en India. Dat is geen klein verlies’, aldus een anonieme voormalige topper binnen de geheime diensten aan Reuters.

‘Zij (het leger) hebben hem van een tsaarachtige Eerste Minister gereduceerd tot een adjunct-achtig personage. Dat is geen klein verlies.’

Sinds zijn verkiezing in mei 2013 probeerde Sharif het Pakistaanse buitenlandbeleid, dat traditioneel sterk gedomineerd wordt door het veiligheidsapparaat, naar zich toe te trekken.

Voor een uitgebreide beschouwing over de rol van het leger in Pakistan, zie hier.

Sharif verzette zich tegen plannen van de legertop voor een nieuw militair offensief tegen de Pakistaanse Taliban in Noord-Waziristan en botste met de legerleiding over de Pakistaanse rol in Afghanistan na de terugtrekking van de internationale troepenmacht eind dit jaar.

De Eerste Minister zocht eveneens  toenadering tot aartsvijand India, terwijl de vijandschap met India volgens velen juist door het leger gecultiveerd wordt om meer politieke en economische macht naar zich toe te trekken.

De spanningen met India liepen de afgelopen weken opnieuw op in de grensstreek Kasjmir, terwijl sommige Pakistani’s India verantwoordelijk houden voor de overstromingen. Beide regeringen boden elkaar wel hulp aan.

‘Nawaz is de grootste verliezer hier. Coup of geen coup, de democratische transitie is ernstig onderbroken geweest.’

Sharif, die in 1999 zelf werd afgezet en gevangengezet door het leger, beval ook de arrestatie van oud-generaal en voormalig President Musharaf, wat hem niet in dank werd afgenomen door de legerleiding.

Hoewel weinig waarnemers denken dat het leger de protesten zou georchestreerd hebben, zou het wel van de gelegenheid gebruik hebben willen maken Sharif te verzwakken.

De legertop zou Sharif duidelijk hebben gemaakt hem niet te willen afzetten, maar in ruil wel opnieuw het laken naar zich toe te zullen trekken in buitenlandse dossiers.

‘Nawaz is de grootste verliezer hier. Coup of geen coup, de democratische transitie is ernstig onderbroken geweest’, aldus een Pakistaanse regeringsambtenaar aan Reuters.