Grootschalige volksprotesten in Maleisië

De demonstratie werd georganiseerd door een actiegroep die zichzelf Bersih of ‘zuiver’ noemt. De groep bestaat uit middenveldorganisaties en strijdt onder andere voor minder overheidscorruptie en eerlijke verkiezingen. Volgens Bersih werkt het Maleisisch kiessysteem in het voordeel van de United Malays Nasional Organization (UMNO). UMNO staat aan het hoofd van de regerende Barisan Nasional (BN), een coalitie van verschillende partijen die al aan de macht zijn sinds de Maleisische onafhankelijkheid in 1957. De protesten worden gesteund door de Maleisische oppositiepartijen die zich slachtoffer voelen van kiesfraude.

Traangas en waterkanonnen

De overheid wist op voorhand dat er demonstraties zouden plaatsvinden en er werd veel moeite gedaan om de betoging tegen te houden. Zo werd Bersih enkele weken geleden illegaal verklaard waarna tweehonderd aanhangers werden gearresteerd, veel van hen zonder uitzicht op een proces. Volgens Human Rights Watch hield de politie op 29 juni een huiszoeking in de kantoren van Bersih waarbij zeven mensen werden gearresteerd en computers en bedrijfsmiddelen in beslag werden genomen.

Op de actiedag zelf was de politie voorbereid op de mensenmassa die in de eerste plaats een vreedzame actie wilden voeren. Vrijdagavond werden de belangrijkste toegangswegen naar de hoofdstad al afgesloten om zo weinig mogelijk mensen toe te laten in Kuala Lumpur. ‘Op weg naar het stadium, waar de demonstratie zou doorgaan, werden de actievoerders de toegang versperd door de politie die gewapend was met traangas en waterkanonnen’, meldt Asia Times. Toen braken volgens deze krant hevige rellen uit en werd buitensporig veel geweld gebruikt door de politie. Tientallen mensen raakten gewond waaronder ook oppositieleider Anwar Ibrahim die in het verleden al verschillende keren werd gearresteerd door de Maleisische overheid.

Over de precieze aantallen is er onduidelijkheid: de Maleisische overheid houdt het op zesduizend deelnemers terwijl Bersih van vijftigduizend spreekt. Asia Times meent dat onafhankelijke waarnemers tien- tot twintigduizend actievoerders telden. Belangrijker is echter dat er buiten Chinese en Indiase minderheden ook etnische Maleiers – die twee derde van de bevolking uitmaken – deelnamen aan de betoging.

Partij voor de arme etnische Maleiers

UMNO werd ooit opgericht om de belangen van Maleiers te beschermen tegen de Chinezen en Indiërs die tijdens de Britse koloniale overheersing in de negentiende en twintigste eeuw naar Maleisië waren gekomen. Na de onafhankelijkheid werd hen burgerschap aangeboden en de Maleiers werden daarvoor gecompenseerd met privileges die hen verzekerden van politieke macht en economische welvaart.

Jeyakumar Deveraj, oppositielid en lid van de Socialist Party of Malaysia (PSM), legt in de Australische krant Green Left Weekly uit dat UMNO vroeger duidelijk een partij voor de armen was. Hij zegt echter ook dat die omschrijving nu niet meer opgaat: ‘Vroeger kregen de Maleiers economische en politieke voordelen. Die voordelen gaan nu enkel nog naar de elite onder hen. De hoogste klasse kan genieten van allerlei bedrijfsvoordelen en buitensporige uitgaven terwijl de uitgebreide arme bevolking zwaar lijdt onder de privatisering van onderwijs en gezondheidszorg, stijgende huizenprijzen en stagnerende lonen. UMNO kan zich dus niet langer voorstellen als partij voor de arme etnische Maleiers’, aldus Jeyakumar Deveraj. ‘Toch blijven veel van hen op de partij stemmen omdat ze geloven dat ze anders zullen worden benadeeld door etnische minderheidsgroepen’, stelt hij.

Gematigder overheidsbeleid

Toen UMNO in 2008 de verkiezingen won en Najir Abdul Razak premier werd, beloofde hij radicale hervormingen door te voeren en te streven naar een meer transparant overheidsbeleid. Een logisch gevolg van de verkiezingsuitslag waarbij UMNO voor de eerste keer geen tweederde meerderheid kon halen. Deze verkiezingen vonden plaats in een woelige periode want in 2007 organiseerde Bersih ook al eens een actie, gelijkaardig aan de protesten die zaterdag plaatsvonden. Analisten stellen dat de brutale manier waarop de overheid de actie toen heeft neergeslagen aan de basis ligt van het stemmenverlies dat daar op volgde. Vanaf dat moment werd UMNO gekenmerkt als een autoritaire partij.

De volgende verkiezingen zijn gepland voor 2013 maar er wordt gefluisterd dat de eerste minister wil overgaan tot vervroegde verkiezingen. De demonstraties van zaterdag kunnen zo misschien opnieuw een belangrijke rol spelen in de verkiezingsresulaten.