Haïtianen staatloos in de Dominicaanse Republiek

De ouders van Jessica, een vijftienjarig schoolmeisje, zijn Haïtiaans, maar zijzelf woont al heel haar leven in de Dominicaanse Republiek. Haar ouders vertelden aan Amnesty International dat ze in het ziekenhuis nooit een geboortecertificaat hebben gekregen. Daardoor heeft ze geen identiteitsbewijs.

Haar ouders hebben in het ziekenhuis nooit een geboortecertificaat gekregen.

Hoe goed ze het ook doet op school, zonder dat ene papiertje, ook wel cedula genoemd, ziet ze een mooie toekomst in rook opgaan. Want geen cedula, betekent geen inschrijving aan de universiteit. 

Cherlina Castillo Pierre speelde als kind bij het nationale voetbalelftal van de Dominicaanse Republiek. Toen ze meerderjarig werd, kon dat opeens niet meer. Ze getuigde aan CNN: ‘Als ik de kans zou krijgen om weer te spelen, zou ik dat doen. Maar ik heb daar nooit op gehoopt omdat ik weet dat ik geen cedula heb en zonder cedula kan ik nergens meer spelen.’

Zoals Jessica en Cherlina zijn er honderdduizenden Dominicanen met Haïtiaanse roots die in de Dominicaanse Republiek leven zonder nationaliteit. Deze “spookburgers” hebben geen rechten, kunnen geen universitair diploma halen, en zonder papieren zullen ze ook nooit kunnen trouwen, reizen of gewoonweg naar de dokter gaan. De Dominicaanse Republiek heeft op die manier de grootste populatie aan staatloze burgers op het hele Amerikaanse continent.

Duurzame ontwikkeling?

Die realiteit botst met het discours dat de Organisatie van de Amerikaanse Staten (OAS) van 13 tot 15 juni in Santo Domingo, de hoofdstad van de Dominicaanse Republiek, hanteerde. De 46ste Algemene Vergadering van de OAS bracht 34 ministers van Buitenlandse Zaken bij elkaar om over de toekomst van hun staten te discussiëren onder het motto ‘Duurzame ontwikkeling in de Amerika’s’.

Amnesty International was uiterst kritisch over deze tegenstelling tussen woord en realiteit. ‘Hoe kunnen leiders duurzame ontwikkeling beloven, maar blind blijven voor het lot van tienduizenden staatlozen in de Dominicaanse Republiek?’ vraagt Amnesty zich af.

Duurzame ontwikkeling betekent volgens de organisatie op de eerste plaats dat alle Dominicaanse kinderen, ongeacht hun roots, hun school moeten kunnen afmaken en ooit zelfs naar de universiteit moeten kunnen gaan. Alleen op die manier kunnen ze zichzelf en hun familie bevrijden uit de armoede en een betere toekomst tegemoet gaan.

Zonder identiteitsbewijs geen toekomst

Decennialang bepaalde de grondwet dat iedereen die op Dominicaans grondgebied wordt geboren, ook de Dominicaanse nationaliteit kreeg. Dat veranderde in 2010: de grondwet werd herschreven met als gevolg dat kinderen van immigranten zonder papieren zonder nationaliteit aan hun leven moesten beginnen.

In september 2013 werd nog geprobeerd om de burgerrechten van Haïtiaanse Dominicanen die voor 2010 geboren werden, geldig te verklaren. Dat mislukte, want in plaats daarvan besliste het hooggerechtshof dat iedereen die tot tachtig jaar geleden werd geboren en wiens ouders immigranten waren, geen recht had op de Dominicaanse nationaliteit.

Zo verloren nog eens 210.000 Haïtiaanse Dominicanen hun papieren en hun toekomst. De vrees leefde dat ze massaal zouden worden gedeporteerd, maar dat gebeurde niet. Door die angst voor deportaties en verhoogde raciale spanningen verlieten tienduizenden Haïtiaanse immigranten en Dominicanen met Haïtiaanse roots het land wel uit zichzelf.

De Dominicaanse overheid werd onder sterke internationale druk gezet om een wet te creëren die de nationaliteit van de immigrantenkinderen zou herstellen. In mei 2014 keurde het Dominicaanse congres een wet goed die de grootste problemen had moeten oplossen, maar in de realiteit pakte dat voor de meeste mensen anders uit.

Raquel Aristilde de Valdez, een Dominicaanse met Haïtiaanse roots, kon via haar geboorteakte haar nationaliteit herstellen: ‘Voor mij was het gemakkelijk’, vertelt zeaan Amnesty, ‘maar anderen ondervonden meer complicaties.’ Door een slechte toepassing van de wet en administratieve obstakels, bleef een echte oplossing uit en hebben vandaag nog steeds tienduizenden kinderen van Haïtiaanse immigranten geen nationaliteit.

Onstabiel

Haïtianen en Dominicanen bevolken samen het eiland Hisponiola in de Caraïbische zee. Traditioneel migreren er erg veel Haïtianen naar de Dominicaanse Republiek op zoek naar een beter leven. Sinds de aardbevingen in 2010 is die stroom alleen nog maar sterker geworden. Vandaag leven maar liefst 2 miljoen Haïtianen de oostelijke, Dominicaanse kant van het eiland.

Haïti kent ook een onstabiele politieke situatie. De presidentiële verkiezingen werden al drie keer uitgesteld vanwege beschuldigingen van fraude en dat zorgt voor gewelddadige straatprotesten. President Michel Martelly moest bij het einde van zijn ambtstermijn opstappen, zonder dat er een opvolger werd verkozen. Ondertussen is ook de ambtstermijn van interim-president Jocelerme Privert al verlopen.