Heldere sterrenhemel wordt steeds meer een zeldzaamheid

De zichtbaarheid van sterren gaat er elk jaar op achteruit. Dat merkte u misschien zelf al op maar blijkt nu ook uit een studie in Science, die tot stand kwam in samenwerking met burgerwetenschappers. Niet de sterren stoppen met stralen, de hemel wordt elk jaar meer verlicht.

Een heldere sterrenhemel, zoals die vaak wordt bezongen in liedjes, is wereldwijd steeds meer een zeldzaamheid. Zijn er inderdaad minder sterren te zien dan vroeger? Op zich is er aan de sterren niets veranderd, zo blijkt. Wel neemt de lichtvervuiling van de hemel met maar liefst 7 tot 10 procent per jaar toe. 

Kunstlicht

Deze verandering is sneller dan metingen rond het gebruik van kunstlicht op aarde op het eerste gezicht zouden doen vermoeden. Dat blijkt uit een studie onder leiding van onderzoekers van het Duitse onderzoekscentrum voor geowetenschappen GFZ, de Ruhr-Universität Bochum en de Amerikaanse National Science Foundation. Zij analyseerden de data van meer dan 50.000 burgerwetenschappers die meededen aan het project Globe at Night. Van 2011 tot 2022 hebben burgers van over de hele wereld hun waarnemingen met het blote oog geregistreerd via een online formulier. 

De lichtvervuiling van de hemel neemt met maar liefst 7 tot 10 procent per jaar toe. 

De resultaten tonen ook aan dat burgerwetenschap een belangrijke meerwaarde kan zijn op meetmethodieken. Satellieten zouden dit soort metingen ook kunnen doen, maar volgens de onderzoekers konden die in dit geval niet tippen aan de sensoren van het menselijke oog, zo talrijk aanwezig in alle uithoeken van de wereld. Voor dit project werden gegevens ontvangen van in totaal 19.262 plekken op aarde.

De wetenschappers vermelden wel dat de meeste waarnemingen uit Amerika en Europa kwamen. De helft van de waarnemingen in Azië, werden verricht in één land: Japan. Ook uit ontwikkelingslanden ontvingen ze waarnemingsgegevens maar die waren in de minderheid. 

Hemelgloed

Over een groot deel van de aarde blijft de hemel ook na zonsondergang kunstmatig schemeren. Deze hemelgloed is een vorm van lichtvervuiling die ernstige gevolgen heeft voor het milieu. Gedrag en fysiologische processen van levende wezens worden immers bepaald door dagelijkse en seizoensgebonden cycli - en die staan sterk onder invloed van licht. Die hemelgloed beïnvloedt zowel dag- als nachtdieren en heeft negatieve gevolgen voor wie wil sterrenkijken.

‘De snelheid waarmee sterren minder zichtbaar worden voor mensen die in stedelijk gebied wonen is dramatisch’, zegt Christopher Kyba, hoofdauteur van de studie. 

Uit de gegevens blijkt dat lichtpollutie in Europa toeneemt met 6,5 procent per jaar; in Noord-Amerika is dat zelfs 10,4 procent en het wereldwijde gemiddelde ligt op 9,6 procent. ‘Tegen deze snelheid zal een kind dat vandaag geboren wordt op een plek waar het ’s nachts 250 sterren ziet, er daar nog slechts 100 van zien tegen z’n achttiende verjaardag’, concludeert Kyba.