‘Het eten van walvissen wordt in hondenvoer gedraaid’

Greenpeace voert campagne in Antarctica. De milieuorganisatie vaart er met haar schip de Arctic Sunrise rond om de krillvisserij aan te klagen. Chinese, Noorse, Koreaanse en Chileense schepen vissen er duizenden ton mini-kreeftjes die het voornaamste dieet uitmaken van walvissen, dolfijnen en pinguïns. MO* sprak met Estefania González woordvoerster van Greenpeace en met Andrew Wright, de secretaris van de in Australië gevestigde Conventie voor de Conservatie van de Natuurlijke en Marinerijkdom van Antarctica (CCMLAR) die de visserij rond Antarctica moet reguleren.

De voorbije maanden was Greenpeace volop actief in het zesde continent en naar goede gewoonte kon de mediagenieke milieuorganisatie een internationale bekendheid strikken om wat ruchtbaarhheid te geven aan de goede zaak. De Spaanse Hollywoodacteur Javier Bardem dook met een kleine onderzeeër tot op 300 meter diepte in Antarctica. ‘Ik zag een overweldigende variëteit van kleur en leven’, zei Bardem toen hij terug boven water kwam. ‘Dit soort missies die deze unieke oceaan beschermen zijn enorm belangrijk.’

Ondoorzichtig beheer

De fauna en flora van Antarctica worden immers bedreigd, niet alleen door de opwarming van de aarde -de temperatuur in de regio is de laatste vijftig jaar met 3 graden Celsius gestegen- maar ook door een vissersvloot die afkomstig zijn uit China, Noorwegen, Zuid-Korea, Oekraïne en Chili. Dat vertelt Estefania Gonzalez van Greenpeace.

‘In de Verenigde Staten, voor de kust van Californië bijvoorbeeld, is het verboden om krill te vangen omdat men beseft dat dit ten koste gaat van de marine fauna’

‘Er zijn momenteel tientallen visserschepen van vijf landen actief in de internationale wateren van Antarctica en ze vangen er krill, een microscopische kleine kreeftensoort dat de basisvoeding vormt voor zoogdieren als walvissen en pinguïns. In de Verenigde Staten, voor de kust van Californië bijvoorbeeld, is het verboden om krill te vangen omdat men beseft dat dit ten koste gaat van de marine fauna.’

Antarctica, het laboratorium voor de wetenschap, werd al vanaf zijn ontdekking eind 19de eeuw uitgeroepen tot een continent voor de mensheid, maar het beheer ervan kan op zijn zachtst uitgedrukt ondoorzichtig genoemd worden. Meer dan 40 landen hebben het verdrag van Antarctica, dat de activiteiten op het witte continent reguleert, ondertekend.

De leden zijn ofwel landen die een directe geografische nabijheid hebben, zoals Argentinië of Nieuw-Zeeland, landen die een wetenschappelijk verleden hebben, zoals België (denken we aan de Belgica-expeditie) of staten met geo-politieke belangen zoals Rusland of de VS.

De oceanen rond Antarctica worden dan weer gereguleerd door een ander verdrag, de zogenaamde CCMLAR.

Voeding voor honden, katten en goudvissen

‘Het gaat ongeveer om dezelfde landen die deel uitmaken van het Antarctica verdrag’, vertelt Andrew Wright de secretaris van het CCMLAR, met zetel in Hobart, Australië. ‘Landen die deel uitmaken hebben wetenschappelijke activiteiten en/of betrokken zijn bij de visvangst. De deelnemende landen beslissen tijdens een algemene vergadering hoe de visvangstquota verdeeld worden en of er bepaalde gebieden worden uitgeroepen tot MPA’s, Marine Protected Areas. De volgende vergadering is oktober van dit jaar’, aldus Wright.

Het is de visserij die bepaalde landen naar Antarctica hebben gedreven, niet het milieubehoud. ‘Er is steeds meer vraag naar verwerkte krill op wereldmarkt’, aldus Estefania Gonzalez. ‘De visolie die daarvan gemaakt wordt, heeft een grote afname wereldwijd omdat er Omega 3 in zit en dus gezonde olie is die het goed doet bij groene producten en voedingssupplementen. De krillolie wordt ook verwerkt tot dierenvoeding voor honden, katten en goudvissen.’

Wat Greenpeace vooral zorgen baart, is de toegenomen interesse uit China. Vier jaar geleden exploreerde China enkel in Antarctica, nu is een derde van de krillvisserijvloot van Chinese oorsprong. Volgens het recente Greenpeace-rapport dat de ironische titel meekreeg License to Krill, verklaarde de Chinese minister van Landbouw, Liu Shenli, in 2015 ‘onze investering in krillvisserij rond Antarctica te verhogen. De oceaan van Antarctica is een natuurlijke schat die te grijpen ligt voor de hele mensheid en China moet daar bij zijn.’

Het resultaat van de toegenomen interesse in China is dat momenteel de schepen aan het maximum zitten van de vissersquota die zijn vastgelegd door de CCMLAR.

Onder een goedkope vlag

‘Er wordt jaarlijks 5,6 ton krill uit de zuiderzee gevist’, aldus Estefania Gonzalez van Greenpeace. ‘Daarvoor komen de schepen soms tot 30 kilometer van de kust, waar kolonies van pinguïns broeden.

‘Vaak zijn deze schepen die varen onder een goedkope vlag nauwelijks zeewaardig en leggen die allerlei voorschriften naast zich neer. Er zijn al schepen vastgelopen, andere hebben olielekken’

Maar er zijn ook andere risico’s verbonden aan deze activiteit. De gevangen krill wordt buiten de visserijzone overgeladen op industriële koelschepen die onder een goedkope vlag varen zoals die van Panama of Vanuatu en daar loper er regelmatig dingen mis.

Vaak zijn deze schepen nauwelijks zeewaardig en leggen die allerlei voorschriften naast zich neer. Er zijn al schepen vastgelopen, andere hebben olielekken. Er is zelfs een Chinees schip, de Kai Xin, dat in brand is gevlogen, waarvan de bemanning moest gered worden en dat daarna gezonken is voor de kust van Antarctica.’

We vroegen Andrew Wright of het wel kon dat lidstaten zoals Noorwegen of China gebruik maken van die goedkope koelschepen onder vreemde vlag? ‘Er is een zekere interesse van de verdragslanden om dat te veranderen, maar verlopig gebeurt dat niet’, zegt Wright bondig.

Marine vrijplaats

De ambitie van Greenpeace’s campagne gaat veel verder dan de krillvisserij controleren. ‘We willen dat de CCMLAR de zee van Wedell (ten zuiden van de Malvinas of Falkland-eilanden) uitroept tot een marine vrijplaats waar niet gevist mag worden’, aldus Gonzalez. ‘In oktober van dit jaar is er een cruciale vergadering van het CCMLAR waar het thema visserij op tafel wordt gelegd, en Greenpeace wil daarvan profiteren om de visserij in dit gebied te laten verbieden.

De milieuorganisatie wil zelfs verder gaan. ‘Greenpeace wil tegen 2030 bereiken dat 30 procent van de wereldzeeën beschermd wordt, en dat daar dus niet meer mag gevist worden. Momenteel is er nog maar 2 procent van de wereldzeeën uitgeroepen tot beschermd natuurgebied.

Als we kunnen bereiken dat de zuidzee rond Antarctica visserijvrij wordt, zou dit een enorme stap zijn in de goede richting. Het marine sanctuarium dat we willen creëren in de Zee van Wedell zal een oppervlakte hebben van 1,8 miljoen vierkante km (60 keer België) en wordt daarmee meteen het grootste beschermd natuurgebied ter wereld.’

Is dit voorlopig wishful thinking voor Greenpeace? De milieu organisatie is immers geen lidstaat en kan enkel rekenen op lobbywerk bij de lidstaten van de CCMLAR zoals de Europese Unie. En op mediagenieke campagnes, zoals die met Bardem onder water.

Vindt CCMLAR-secretaris Andrew Wright de eis van Greenpeace voor de creatie van een marine-sanctuarium realistisch?. ‘Natuurlijk is het realistisch om een beschermde marine zone te willen implementeren in de Zee van Wedell’, zegt Wright. ‘Er bestaan immers al zogenaamde MPA’s of Marine Protected Areas en meer bepaald in zoals in de zee van Ross (ten zuiden van Nieuw-Zeeland) of rond de Orcade-eilanden (ten zuidoosten van Argentinië). Ik moet daar wel bijzeggen dat in deze MPA’s visserij niet noodzakelijk verboden is.

‘Maar of de marine vrijplaats er komt, zal afhangen van de balans die gevonden wordt tussen de belangen van alle CCMLAR-leden’, besluit Wright.