Honduras: ‘De fraude is zo gigantisch dat geen enkel scenario haar nog kan verbergen’

Honduras heeft een president. Toch volgens het Hondurese kiestribunaal. Het duurde exact drie weken sinds de verkiezingen van 26 november eer het tribunaal deze officiële verklaring kon geven want zowel grote delen van de Hondurese bevolking als de internationale waarnemingscommissies van de Europese Unie en de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) betwistten de verkiezingsuitslag.

De OAS verklaarde meteen nadat de winnaar uitgeroepen was dat ze de verkiezingsuitslag onmogelijk kon erkennen en de enige uitweg om het vertrouwen van het Hondurese volk terug te winnen nieuwe verkiezingen zijn. De OAS is niet de minste speler. Deze internationale organisatie vertegenwoordigt de 35 staten van het Amerikaanse continent.

Halfslachtige Europese Unie

De andere waarnemingscommissie, die van de EU, ontwijkt in haar verklaringen een winnaar te erkennen. Wel feliciteert ze het kiestribunaal voor haar bereidwilligheid om een gedeeltelijke hertelling van betwiste stembussen uit te voeren en geeft blijk van vertrouwen in die hertelling. Ze stelt zich ook vragen bij het gebrek aan bereidwilligheid van de voornaamste oppositiepartijen, de Allianza en Partido Liberal, om het spel van het kiestribunaal mee te spelen. Nu is het wachten op haar eindrapport.

Hondurezen herinneren zich de rol van de Europese waarnemingscommissie bij de vorige verkiezingen.

Veel Hondurezen herinneren zich echter de rol van de Europese waarnemerscommissie bij de vorige verkiezingen.

Arleth, een werknemer van een lokale NGO heeft er niet veel vertrouwen in. ‘Hoewel ze talloze onregelmatigheden rapporteerden, erkenden ze in 2013 uiteindelijk ook de resultaten van het kiestribunaal. Hopelijk beseffen ze wat er op het spel staat indien ze deze keer hetzelfde doen. Niet alleen hun geloofwaardigheid maar vooral een conflict dat dan alleen nog maar op straat kan uitgevochten worden.’

22 doden sinds verkiezingen

De tegenstrijdige en halfslachtige verklaringen van de waarnemerscommissies zullen de crisis in Honduras nog meer doen escaleren. Die crisis ontstond na de verkiezingen van 26 november en eiste volgens COFADEH, een lokale mensenrechtenorganisatie ondertussen al het leven aan tweeëntwintig personen. De meeste slachtoffers werden doodgeschoten door militairen en politie gedurende de ingestelde avondklok. Ongeveer duizend personen werden gearresteerd en er zijn tientallen, geregistreerde, gewonden.

Sinds vrijdag 15 december is de avondklok niet meer van kracht maar diezelfde dag escaleerde het geweld opnieuw toen een algemene staking werd uitgeroepen door Hondurezen die het verkiezingsproces en de resultaten in vraag stellen. Hiervoor hebben ze gegronde redenen. Niet alleen controleert de huidige president Hernández de instellingen die fraude moeten tegengaan, maar de grondwet verbiedt bovendien herverkiezingen.

Toen de eerste verkiezingsuitslagen Nasralla, de oppositiekandidaat een ruime voorsprong gaven crashte het computersysteem van het kiestribunaal plots. Na het opstarten haalde de huidige president Hernández zijn achterstand gestaag in tot hij een kleine voorsprong had.

Waarom protesteren de Hondurezen?

Ondanks de repressie komen de Hondurezen al drie weken massaal op straat. Niet zozeer omdat ze in de oppositiekandidaat Nasralla geloven, maar omdat ze de corruptie beu zijn. Op de barricades en manifestaties wordt niet toevallig vaak verwezen naar het corruptieschandaal van 2015. Leden van Hernández’ Partido Nacional verduisterden tussen 2010 en 2014 bijna 200 miljoen dollar van het Hondurese Sociale Zekerheidsinstituut. Hernández gaf zelfs toe dat een deel van dit geld gebruikt werd om zijn verkiezingscampagne van 2013 te financieren. In één van de armste landen van Latijns Amerika stierven verschillende mensen door gebrekkige voorzieningen in de ziekenhuizen.

Interactieve kaart van protesten, barricades en repressie sinds de verkiezingen

Leden van Hernández’ Partido Nacional verduisterden tussen 2010 en 2014 bijna 200 miljoen dollar van het Hondurese Sociale Zekerheidsinstituut.

Andere manifestanten verwijzen naar de moord op Berta Cáceres. Een recent onderzoeksrapport van buitenlandse experten toonde aan hoe corrupte politici, veiligheidsdiensten en machtige bedrijfsleiders samenzwoeren om haar te vermoorden. Hondurese mensenrechtenactivisten beweren dat dit soort praktijken niet de uitzondering maar de regel zijn in Honduras. Honduras is één van de dodelijkste landen ter wereld voor activisten.

Voor vele Hondurezen gaat dit gevecht op straat over een gevecht voor de democratie. Die strijd begon na de staatgreep van 2009. Sindsdien begon Hernández, met steun van de VS, aan zijn klim naar de macht. Gedurende zijn beleid slaagde Hernández erin het leger, de drie staatsinstellingen en de media te controleren. Hoewel Hernández erin slaagde Honduras te diskwalificeren als gevaarlijkste land ter wereld in oorlogsvrije zone staat het nog steeds bovenaan die ranglijst. De lichte daling in geweld was mogelijk door een verregaande militarisering van de maatschappij, en die militarisering betekende een toenemende repressie.

Net zoals tijdens de staatsgreep komt Jorge ook nu elke dag op straat. Deze cartoonist verwoordt wat de meeste Hondurezen denken. ‘Ze stelen alles van ons, onze gezondheidszorg, ons geld, en nu onze stem. We komen op straat omdat we de corruptie, armoede en het geweld beu zijn. We blijven op straat komen tot deze narcodictator opstapt. Desnoods sterven we.’

Nu Hernández uitgeroepen werd tot winnaar barstten de protesten opnieuw in alle hevigheid los. Voorlopig nog geen overwinningsparade dus zoals de gewoonte is na verkiezingen.

Dictatoriale trekjes en trucjes veroordelen

De oppositiekandidaat Nasralla erkent de uitslag niet. Hij voelt zich gesterkt door de OAS en verklaart op zijn Facebook pagina dat de verklaring van het kiestribunaal niet geldig is aangezien de OAS de resultaten niet erkent en Honduras een lid is.

Hernández is mogelijks bereid de autoriteit van de OAS in vraag te stellen. In een tweet beschuldigde zijn topadviseur de secretaris generaal van de OAS ervan de protocollen niet te respecteren en meer verdeeldheid te zaaien. Misschien kan Hernández inspiratie opdoen bij zijn grote boeman Venezuela. Toen de OAS dit land op de vingers tikte voor haar ondemocratisch parcours besloot Venezuela dan maar uit de OAS te stappen.

De OAS veroordeelde recent de dictatoriale trekjes van linkse regeringsleiders Ortega, Morales en Maduro.

Dat de OAS zich zo onverwachts kritisch uitlaat tegenover Honduras moet misschien ook in deze context geplaatst worden.

De OAS veroordeelde recent de dictatoriale trekjes van linkse regeringsleiders zoals Ortega in Nicaragua, Morales in Bolivia en Maduro in Venezuela. De OAS werd hierdoor door hun voorstanders afgeschilderd als een “arm van het Noord-Amerikaanse imperialisme”. Indien de OAS een geloofwaardig voorvechter van de democratie in Latijns-Amerika wil blijven moet het nu ook dezelfde trekjes en trucjes van een rechtse regeringsleider in Honduras veroordelen.

Buitenlandse bondgenoten in lastig parket

De krachtmeting tussen de OAS en Hernández brengt de VS ook in een lastig parket. Hernández was sinds de staatsgreep een trouwe bondgenoot van de VS. De VS is echter ook lid van de OAS en op papier een voorvechter van de democratie in Honduras. Niettegenstaande feliciteerde de Trump administratie Hernández twee dagen na de verkiezingsuitslag met zijn strijd tegen corruptie en voor de mensenrechten. Het parlement moet de steun van 17 miljoen dollar die de administratie toezegde wel nog goedkeuren. De straten rond de Amerikaanse ambassade in Tegucigalpa werden alvast afgezet toen het tribunaal Hernández uitriep als winnaar. Misschien om het scenario van 1988 te voorkomen toen manifestanten de ambassade in brand staken uit protest tegen hun Noord-Amerikaanse inmenging.

Ook internationale investeerders kunnen in een lastig parket komen indien Hernández niet opnieuw president wordt.

Ook internationale investeerders kunnen in een lastig parket komen indien Hernández niet opnieuw president wordt. Hernández en zijn handlangers waren zodanig overtuigd van zijn overwinning dat talloze overeenkomsten werden gesloten waarvoor het verderzetten van zijn beleid nodig is. Het energiebeleid, de mijnbouw, de neo-liberale zones en buitenlandse schuldaflossing zouden wel eens een andere inkleuring kunnen krijgen onder Nasralla.

De buitenlandse druk om Hernández als president te erkennen is dus groot. Zelfs indien de VS en de EU Hernández als winnaar erkennen rijst de vraag hoe geloofwaardig Hernández nog is.

‘De fraude is zo gigantisch dat geen enkel scenario haar nog kan verbergen,’ zegt Padre Melo, jezuïet en directeur van de sociale denktank ERIC. In het binnenland verloor Hernández naast de steun van een groot deel van de bevolking ook cruciale bondgenoten zoals de traditionele oppositiepartij Partido Liberal en voorname bedrijfsleiders.

Zus sterft in helikoptercrash

De vermoedens van fraude en corruptie die Hernández omringen zijn zo groot dat velen zelfs een persoonlijke tragedie als een truc zien om aan de macht te blijven. De dag voor het kiestribunaal Hernández als winnaar uitriep, en de sociale media al drie weken overspoeld worden met beelden van staatsgeweld en doden, stierf de zus van Hernández in een helikoptercrash.

Het protest en de repressie is het zwaarst in de volkswijken van de grote steden en in sommige regio’s in het binnenland.

Jorge gelooft er niets van. ‘Dit is gewoon om de aandacht af te leiden, om sympathie te krijgen.’ Een dag later is de zus echter slechts één van de vele gespreksonderwerpen in Honduras.

Pedro groeide op in de volkswijken van Tegucigalpa. Hij is een voltijds levensgenieter en momenteel ook voltijds verontwaardigd. ‘Hier babbelt men over vanalles. Over de barricades in de straten van de volkswijken en de hoofdwegen in het binnenland. Over de OAS en de EU. Over de repressie die vooral ‘s nachts het hevigst is. Het protest en de repressie is het zwaarst in de volkswijken van de grote steden en in sommige regio’s in het binnenland. Opnieuw is de arme bevolking dus het grootste slachtoffer. In de andere wijken en regio’s voelt alles bijna normaal aan. Er wordt al terug gefeest in de uitgaansbuurt.’

Zelfs naar Hondurese maatstaven lijkt het land nog ver af van “normale toestanden”. Hoewel het kiestribunaal Hernández als winnaar uitriep blijft het nog steeds een gok om met zekerheid te zeggen dat hij ook de president zal kunnen blijven. Het blijft een gok wat de reactie van de EU, de VS en vooral van de Hondurese bevolking zal zijn. Het blijft een gok hoe bitter het einde zal zijn.

* Namen in dit artikel werden veranderd uit veiligheidsoverwegingen.