Hugo Chavez laat diepe afdruk na

Chávez was afkomstig uit Sabaneta, een klein dorpje in het zuidwesten van Venezuela, en de tweede van zes zonen van een onderwijzersechtpaar. Hij begon zijn militaire carrière op 17-jarige leeftijd op de militaire academie. Als luitenant in het leger richtte hij de Revolutionaire Bolivariaanse Beweging-200 op, een politieke en sociale beweging. Maar pas in 1992 haalde hij de internationale pers na een mislukte staatsgreep tegen de toenmalige president Carlos Andrés Pérez.

De verslagen Chávez gaf een geïmproviseerde toespraak van 70 seconden, die een diepe indruk maakte op miljoenen Venezolanen dankzij de rechtstreekse televisieverslaggeving. Hij riep zijn medestrijders op het bloedvergieten te staken. “Jammer genoeg hebben we onze doelen niet bereikt”, zei hij. “Maar het land moet de richting inslaan naar een betere toekomst en ik neem de verantwoordelijkheid voor deze Bolivariaanse beweging.”

Terwijl hij in de cel zat, groeide zijn populariteit. Na twee jaar kreeg hij vergiffenis van de toenmalige president Rafael Caldera. Hij begon meteen plannen te smeden voor een nieuwe opstand. Maar op advies van linkse politici als Luis Miquilena, besloot hij een kans te wagen bij de verkiezingen. Chávez richtte daarvoor de Vijfde Republikeinse Beweging op, die stelselmatig groeide en op 6 december 1998 won hij de presidentsverkiezingen. Sindsdien kon hij steeds op de steun van de armen rekenen.

Die steun had economische, culturele en sociale oorzaken, maar had ook met het charisma, de toegankelijke communicatie en de redenaarskunst van Chávez te maken. Sinds hij aan de macht kwam, hield hij meer dan tweeduizend toespraken op de televisie. Er waren bijna vierhonderd uitzendingen van zijn zondagsshow Aló Presidente, waarin hij politieke vragen besprak.

Zijn politieke nalatenschap is aanzienlijk in Venezuela: hij zette armoede bovenaan op de sociale en politieke agenda, bracht links aan de macht na bijna een eeuw van mislukte pogingen, en versterkte groepen en gemeenschappen die al decennia gemarginaliseerd waren.

Regionale invloed

Maar niet enkel in eigen land drukt Chávez zijn stempel. In heel Latijns-Amerika en de Caraïben steunde hij linkse groepen en regeringen, vaak via de levering van olie. Hij had een stevige alliantie met Cuba en omschreef Fidel Castro als zijn mentor.

In Latijns-Amerika pleitte Chávez hevig voor integratie, niet alleen economisch maar ook politiek, en steunde hij bevriende landen en regeringen met de Venezolaanse olie.

Hij haalde Venezuela uit de Andesgemeenschap, het handelsblok met Bolivia, Colombia, Ecuador en Peru, en sloot aan bij Mercosur, waar ook Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay lid van zijn. Chávez stond ook aan de wieg van de Unie van Zuid-Amerikaanse Landen (Unasur), de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten (Celac) en de Bolivariaanse Alliantie voor de Volkeren van Ons Amerika (Alba).

Sociale programma’s

Chávez overleefde onder meer een staatsgreep en een poging van de oppositie in 2004 om de president in een referendum weg te stemmen. Dat mislukte jammerlijk: 59 procent van de kiezers vond dat de president verder mocht regeren.

Met steun van Cuba lanceerde Chávez een brede waaier van sociale programma’s op het gebied van onderwijs, voedselhulp, financiële steun voor de armen en gezondheidszorg. Uit cijfers van de Wereldbank blijkt dat de armoede in het land tussen 1999 en 2012 halveerde tot 28,5 procent.

Na zijn herverkiezing in 2006 sprak hij steeds hardere taal aan het adres van de Verenigde Staten en versterkte hij de banden met andere landen zoals Rusland, China en Iran. Venezuela verbrak de betrekkingen met Israël.

Opvolger

Pas toen duidelijk werd dat zijn gezondheid sterk achteruit ging, koos Chávez een opvolger: Nicolás Maduro. Maar het is nog maar de vraag of de politieke erfgenamen dezelfde leiderschapsrol kunnen opeisen en steun van het volk zullen krijgen.

Het is ook onduidelijk of de overleden president een echte politieke beweging zal nalaten, zoals het Peronisme in Argentinië na de dood van Juan Domingo Perón, of herinnerd zal worden als een linkse cultfiguur in de geschiedenis van het land.