India en Bangladesh gaan enclaves uitwisselen

Nieuws

India en Bangladesh gaan enclaves uitwisselen

Dorien De Wit

18 juli 2011

Het grensgebied tussen India en Bangladesh bestaat uit een lappendeken van enclaves. De enclavebewoners hebben niet dezelfde rechten als andere burgers en leven vaak in mensonwaardige omstandigheden. Daarom hebben beide landen besloten om enclaves te gaan uitwisselen.

BBC News meldt dat India en Bangladesh op 17 juli een volkstelling organiseren om zicht te krijgen op het precieze aantal enclavebewoners. Het is een eerste stap in een proces dat moet resulteren in de uitwisseling van enclaves. Dat de volkstelling echt doorgaat, is opmerkelijk want de sfeer tusen de twee landen slaat meestal om in vijandigheid wanneer over grenzen wordt gesproken. Alleen al daarom zou een overeenkomst historisch zijn.

De kleinste enclave ter wereld

Cooch Behar is het grootste enclavegebied ter wereld. Over het precieze aantal enclaves bestaat discussie. BBC News spreekt van een honderdvijftigtal, de Indiase krant The Hindu heeft het over meer dan tweehonderd. Ook over het aantal enclavebewoners in India en Bangladesh is weinig geweten. Onbevestigde bronnen spreken van zeventigduizend mensen.

De enclaves leidden tot vreemde situaties. Zo zijn er volgens academicus Brendan R. Wright 24 tegen-enclaves (een enclave binnen een enclave) en zelfs één tegen-tegen-enclave. De Bengaalse enclave Upan Chowki Bhaini is slechts 53 m² groot en is daarmee de kleinste ter wereld.

Belangrijker is echter dat de enclavebewoners leven in een soort van niemandsland waar ze aan hun lot worden overgelaten. Zowel in India als in Bangladesh moeten de enclavebewoners het zonder basisrechten stellen. Er is geen politie, waardoor mensenrechtenschendingen dagelijkse kost zijn. Veel van de enclavebewoners zijn staatloos omdat ze geen aanspraak kunnen maken op burgerrechten, niet van het land dat hen omsluit maar evenmin van het land waartoe ze behoren.

Onmenselijk

Arindam Sen noemt de situatie van de Indiase enclavebewoners in Bangladesh mensonterend. Sen is voorzitter van Apcricro, een vereniging die vecht voor rechten van de enclavebewoners. De enclavebewoners zijn meestal boeren en leven van wat ze verdienen door hun eigen producten te verkopen. Dat lukt echter moeilijk want op de markten in Bangladesh worden ze bekeken als buitenstaanders. Dat verplicht hen om hun producten te verkopen aan weggeefprijzen.

Veel van de enclavebewoners zijn staatloos omdat ze geen aanspraak kunnen maken op burgerrechten, niet van het land dat hen omsluit maar evenmin van het land waartoe ze behoren.

Bovendien kunnen ze niet stemmen en krijgen ze geen toegang tot onderwijs. Door gebrek aan middelen hebben de enclavebewoners geen eigen scholen en daarom proberen ze soms om hun kinderen onder valse adressen in te schrijven in Bengaalse scholen. De enclavebewoners zijn echter niet gemotiveerd om naar school te gaan, ze hebben toch geen uitzicht op een baan in India of Bangladesh.

Cooch Behar en het Mogolrijk

Het ontstaan van de enclaves is een intrigerend verhaal dat volgens Sen zijn wortels heeft in het Mogolrijk. De Mogolkeizers waren in de zestiende en zeventiende eeuw in het bezit van grote delen van het huidige India en Pakistan. Naast het machtige Mogolrijk bevond zich het kleine koninkrijk Cooch Behar. Vredesverdragen tussen beide rijken in de achttiende eeuw resulteerden in de enclaves die tot vandaag zijn blijven bestaan.

In de negentiende eeuw verkreeg Groot-Brittannië de controle over het Mogolrijk én over Cooch Behar. In 1947 werd Brits-India onafhankelijk en ontbond in de staten India en Pakistan. De kleine prinsenstaat Cooch Behar werd in 1949 deel van India en dat had als gevolg dat de bewuste enclaves vanaf die datum toebehoorden aan India (West-bengalen) en Pakistan (Oost-Pakistan). In 1971 werd Oost-Pakistan onafhankelijk als Bangladesh.

Onopgeloste problemen

Een overeenkomst is broodnodig om de problemen aan te pakken. In 2001 bogen India en Bangladesh zich voor het eerst over de grensproblemen maar ze behandelden toen enkel traditionele grensdisputen en niet het eigenlijke enclaveprobleem. Nu lijken de twee landen het eens over het feit dat een uitwisseling van enclaves de enige oplossing is: ‘Wanneer we een akkoord hebben bereikt, zullen alle problemen voor eens en voor altijd van de baan zijn’, stelt een Indiase overheidsmedewerker.

Met de volkstelling ondernemen India en Bangladesh voor het eerst gerichte stappen. Toch blijven er nog enkele probleemzones bestaan. De enclaves van Cooch behar vormen veruit het grootste enclavegebied maar daarnaast zijn er ook enclaves in de Indiase deelstaat Meghalaya. Voor deze enclaves vinden de landen voorlopig geen akkoord en dat zou het hele proces wel eens kunnen blokkeren.