Israël en Turkije vinden elkaar in een verdeeld Midden-Oosten
Ellen Vervoort
29 juni 2016
Na een zes jaar durende breuk hebben Israël en Turkije maandag 27 juni aangekondigd dat ze hun onderlinge relaties opnieuw willen verbeteren en conflicten willen vermijden. Het akkoord wordt vertaald als een noodzakelijke verzoening tussen landen in het midden van een conflictzone.
Toen de Turkse AKP-regering in 2002 aan de macht kwam, bekoelde de relatie tussen beide landen al. Sinds 2010 werden de banden volledig verbroken nadat het Turkse schip Mavi Marmara, op weg naar Gaza, door het Israëlische leger werd aangevallen. Negen Turkse activisten kwamen daarbij om het leven.
In 2013 verontschuldigde Israël zich daarvoor bij Turkije, waarna er onderhandelingen begonnen om de relaties opnieuw te herstellen. Het laatste halfjaar intensifieerde het overleg met het akkoord van zondag als gevolg. In het akkoord belooft Israël de families en de gewonden van de aanval op het Mavi Marmara schip in 2010 een vergoeding van 20 miljoen dollar.
Sinds 2010 werden de banden tussen Israël en Turkije volledig verbroken nadat het Turkse Mavi Marmara schip door de Gazastrook wilde varen en daar door Israël werd aangevallen.
Takver (CC BY-SA 2.0)
Diplomatische overwinning
Een Turks officier omschreef het einde van de onderhandelingen als een ‘diplomatische overwinning’, aldus Reuters. Zowel de Palestijnse overheid als Hamas zouden de overeenkomst ondersteunen.
Het akkoord werd zondag in Rome ondertekend door de Israëlische premier Netanyahu en de Turkse premier Yildirim. Terwijl de directeur-generaal van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken Dore Gold dinsdag het akkoord in Jeruzalem ondertekende, keurde onderstaatssecretaris voor Buitenlandse Zaken, Feridun Hadi Sinirlioğlu, het akkoord in Ankara goed.
In Israël stemt het veiligheidskabinet vandaag over de deal. Minister van Defensie Avigdor Lieberman, minister van Onderwijs Naftali Bennett en minister van Justitie Ayelet Shaked hebben verklaard dat ze tegen zullen stemmen. Toch wordt verwacht dat het akkoord een meerderheid zal bereiken, waarna het parlement over het akkoord kan stemmen.
Als ook daar een meerderheid het akkoord goedkeurt, zal het veertien dagen later in werking treden. Volgens de Turkse premier Yildirim sturen beide landen zo snel mogelijk ambassadeurs uit.
Humanitaire hulp
Eén van de oorspronkelijke voorwaarden in het akkoord bepaalde dat Israël de blokkade in de Gazastrook zou opheffen. Israël weigerde echter omdat het zo naar eigen zeggen de wapensmokkel van Hamas kan tegenhouden.
Turkije krijgt wel toestemming om via de Israëlische haven van Ashdod humanitaire hulp te bieden aan Gaza, op voorwaarde dat Turkije alle rechtszaken die het tegen Israëlische officieren heeft lopen, aan de kant schuift. De Israëli’s blijven op die manier de volledige controle over Gaza behouden.
De Israëli’s blijven de volledige controle over Gaza behouden.
Turkije blijft voorzichtig, want de vertrouwensbanden zijn nog niet helemaal hersteld. ‘We zullen ons tegen de onwettelijke praktijken van Israël in Jeruzalem en Masjid al-Aqsa blijven verzetten’, verklaarde de Turkse president Tayyip Erdoğan aan Haaretz.
‘We zullen ook verdergaan met de constructie van de industriële zone in de stad Jenin de Westbank’, vervolgde Erdoğan. Turkije plant ook de bouw van woningen en een ziekenhuis en zal concrete stappen ondernemen om de water- en energiecrisis in Gaza aan te pakken. De eerste schepen met humanitaire hulp zullen vrijdag al uitvaren.
‘Onze Palestijnse broeders in Gaza hebben enorm geleden en dankzij dit akkoord maken we het voor hen mogelijk om even op adem te komen’, voegde Yildirim daaraan toe tijdens een persconferentie in Ankara.
In het akkoord staat dat Turkije concrete stappen zal ondernemen om de water- en energiecrisis in Gaza aan te pakken.
Iyad Al Baba/Oxfam (CC BY-NC-ND 2.0)
Hamas
De Israëli’s hoopten dat Turkije Hamas zou kunnen verplichten om twee Israëlische militairen vrij te laten, maar dat is volgens de voormalige Israëlische nationale veiligheidsadviseur Yaakov Amidror niet het geval.
‘Turkije heeft slechts weinig invloed op Hamas’, verklaarde Yaakov Amidror aan The Jerusalem Post. ‘Turkije heeft geen invloed op Hamas zoals veel mensen denken. Uiteindelijk wordt het conflict in Gaza bepaald door Hamas zelf.’
Nadat ze hun vertrouwensbanden met Turkije hebben opgebouwd, zal de veiligheidssituatie voor Israël op lange termijn wel beter worden, verwachten velen. Volgens Louis Fishman, assistent-professor aan Brooklyn College in New York en gespecialiseerd in de relaties tussen Turkije en Israël, heeft het akkoord zo de meeste voordelen voor Israël.
Aardgas
Deze toch wel zeldzame verzoening in het verdeelde Midden-Oosten is een gevolg van de vooruitzichten op lucratief mediterraan aardgas en de groeiende angst voor veiligheidsrisico’s.
De verzoening heeft een enorme economische impact op beide landen.
Dankzij het akkoord kunnen beide landen samenwerken om natuurlijke gasreserves ter waarde van miljarden dollars onder het oosten van de Middellandse Zee te exploiteren. De Israëlische premier Netanyahu zei dat de weg voor een pijplijn via Turkije open ligt. Dankzij de gasreserves heeft de verzoening dus een enorme economische impact op beide landen.
Gemeenschappelijke vijanden
De druk van IS en gemeenschappelijke rivaal Iran zorgen ervoor dat beide landen bondgenoten zoeken. Turkije heeft zich afgezet tegen het regime van Bashar al-Assad in Syrië, een bondgenoot van Iran.
Israël en Turkije komen elkaar tegen in hun angst voor gemeenschappelijke vijanden.
Anas al Baba/Oxfam (CC BY-NC-ND 2.0)
‘Ankara voelt zich bedreigd en weet dat het niet alleen maar vijanden kan hebben in het Midden-Oosten’, stelt Soner Cagaptay, directeur van het Turks onderzoeksprogramma aan het Washington Institute for Near East Policy, ‘het is het laatste duwtje in de rug voor een normalisering met Israël.
Het akkoord toont aan dat de wereld er voor beide landen helemaal anders uitziet dan in 2010, toen de relaties werden verbroken’, vervolgde Cagaptay, ‘toen konden de landen nog boos zijn op elkaar, vandaag kan dat niet meer.’