Kameroense pygmeeën zien het woud als de beste school

Lisette Bikola is een twaalfjarige leerling in Boui, een dorp in de Zuidoostelijke Regio van Kameroen. Ze zit in het derde leerjaar, een niveau dat de meeste scholieren bereiken wannneer ze acht jaar oud zijn. Maar ze is gemotiveerd. ‘Ik ga naar school omdat ik leerkracht wil worden. Ik wil Engels en Frans leren om brieven te kunnen en lezen voor mijn ouders.’

In een andere school in het afgelegen Ntam Carrefour koestert de veertienjarige scholier Bernard Elinga gelijkaardige ambities. ‘Ik wil een belangrijk iemand worden. Misschien een onderwijzer, soldaat of politieagent.’

Maar ze moeten realistisch zijn. De meeste kinderen van Baka die hun lagere school aanvangen, haken af voor het middelbaar. Van de dertig Baka-kinderen die zich twee jaar geleden inschreven, is Bernard Elinga de enige die overblijft in de school. De anderen zijn gestopt om net als hun ouders een traditioneel bestaan als jager-verzamelaar te leiden.

Woud is hun school

Voor Dabid Angoula, een Baka en ouder van twee zonen, is het eenvoudig. ‘We gaan op zoek naar eten in het woud. Dat is de school die ouders aan hun kinderen moeten leren, zodat ze de cultuur van hun voorouders niet vergeten. Voor de Baka is alleen het heden van belang, niet het verleden of de toekomst.’

‘Voor de Baka is alleen het heden van belang, niet het verleden of de toekomst.’

Een dagelijkse routine van de Baka, die met ongeveer dertigduizend zijn, is bijvoorbeeld het verzamelen van wilde honing. Daarbij verzwakken ze de bijen met rook. ‘Het woud is onze thuis. We vinden er alles wat we nodig hebben: de goede lucht die we inademen, het voedel dat we eten en de medicinale kruiden die ons gezond houden. Het is onze apotheek’, verklaart de 58-jarige Dominique Ngola.

De Baka zijn zo diep verbonden met de bossen dat de bomen, vogels en andere dieren een integraal deel van hun dagelijkse leven zijn. Door deze hechte band tussen mens en natuur is het erg moeilijk gebleken om hier formeel onderwijs in te voeren. ‘Een kind naar school sturen, vergt veel van de ouders en ze zien er de voordelen niet van in’, meent Sarah Tucker, een consultant van het Wereldnatuurfonds (WWF).

In hun eigen taal

‘Onderwijs organiseren voor volkeren zoals de Baka verschilt erg van onderwijs voor andere gemeenschappen in Kameroen’, zegt Martijn ter Heegde van WWF Kudu Zambo in het nationale park Camp Ma’an in de Kameroenese Zuidelijke Regio. ‘Een van de zaken die we hebben geleerd, is dat er behoefte is aan een speciale vorm van onderwijs voor de Baka: een bijzonder curriculum, speciale lessen en methoden’, aldus Ter Heegde.

De schoolkalender moet worden aangepast, want rond januari en december verblijven de leerlingen samen met hun ouders verschillende weken in de bossen.

De Kameroense regering werkt met partners als het WWF en de Baka zelf om een succesvolle aanpak uit te werken. Maar het gaat traag. Ze moeten rekening houden met hun manier van leven, en de taal van de Baka gebruiken op school.

Volgens Tucker blijkt uit veel onderzoek dat kinderen gemakkelijker bijleren als dat in hun eigen lokale taal gebeurt. Ook de schoolkalender moet worden aangepast, want rond januari en december verblijven de leerlingen samen met hun ouders verschillende weken in de bossen.

Ter Heegde is het daarmee eens. ‘Het is belangrijk dat er in de lagere school een optie is voor tweetalig onderwijs, de Baka-taal en Frans.’

Rosalie Aboutou van het ministerie van Sociale Zaken, dat zich inzet voor benadeelde groepen, zegt dat de regering alle initiatieven verwelkomt waarmee alle Kameroeners kunnen genieten van regeringsdiensten. ‘Baka-pygmeeën maken deel uit van dit land, en hun onderwijs is dus zaak van de regering.’