Kan FIFA mensenrechten afdwingen in Qatar?

In 2022 organiseert Qatar het wereldkampioenschap voetbal. Voor de bouw van de stadions trekt het land Zuid-Aziatische arbeiders aan die volgens ITUC in erbarmelijke omstandigheden werken en leven. John Ruggie stelde een rapport op met vijfentwintig aanbevelingen die Qatar best in acht neemt.

  • Håkan Dahlström (CC BY 2.0)  Sharan Burrow: ‘FIFA mag het rapport van Ruggie niet naast zich neerleggen.’ Håkan Dahlström (CC BY 2.0)
  • Joey Gannon (CC BY-SA 2.0)  Het stadsbestuur van Doha publiceerde een kaart met no-go housing zones voor migranten. Joey Gannon (CC BY-SA 2.0)
  • UN Geneva (CC BY-NC-ND 2.0)  John Ruggie: ‘FIFA moet haar invloed gebruiken. En die is groot.’ UN Geneva (CC BY-NC-ND 2.0)

In Doha vult de bazaar zich elke vrijdagavond met toeristen die zich verlekkeren aan plaatselijke specialiteiten en met Qatarezen die er een waterpijp roken. Zuid-Aziatische arbeiders zal je er niet zien. Aan de ingang staat politie die hen de toegang verbiedt. Ook het Aspire Park en het hele sportcomplex rond het Khalifa Stadion zijn verboden terrein voor migranten.

FIFA, het grootste voetbalorgaan ter wereld, organiseert vierjaarlijks het WK op een andere plek. Het gastland stampt telkens enkele indrukwekkende stadions uit de grond waar de beste voetballanden elkaar treffen. In 2022 zal Qatar de gastheer zijn. Voor de bouw van de infrastructuur trekt het emiraat Zuid-Aziatische arbeiders aan. Mensenrechtenorganisaties verwijten Qatar de migranten uit te buiten. Ze vinden ook dat FIFA te laks omspringt met de situatie van de buitenlandse arbeiders.

25 aanbevelingen

In 2014 vond het WK plaats in Brazilië en in 2018 zal Rusland de gastheer zijn. Landen met een dubieuze relatie op het vlak van mensenrechten. Omdat FIFA de laatste jaren veel kritiek over zich heen kreeg, besloot de organisatie mensenrechtenspecialist John Ruggie onder de arm te nemen. FIFA vroeg de professor aan de universiteit van Harvard een onafhankelijk rapport op te stellen over de toestand van de mensenrechten in Qatar. Het resultaat bevat vijfentwintig aanbevelingen die FIFA best in acht neemt.

Ruggie: ‘Als je de situatie niet kan veranderen, dan moet je een harde beslissing nemen. De relatie met het land stopzetten.’

‘FIFA moet de volledige controle krijgen over de manier waarop ze het WK organiseert’, concludeert Ruggie in The Guardian. In het rapport staat verder dat mensenrechten een belangrijk criterium zullen vormen in de selectie voor het gastland dat het WK in 2026 organiseert.

Tim Noonan, communicatiedirecteur bij de International Trade Union Confederation, zegt dat FIFA tot hiertoe geen druk kon zetten: ‘Toen FIFA de naar mijn mening “interessante beslissing” nam het wereldkampioenschap in Qatar te houden, contacteerden we de organisatie over de situatie in het land. Het rapport van professor Ruggie maakt duidelijk welke verantwoordelijkheid FIFA heeft. Qatar zal haar beleid moeten wijzigen, als het wil dat het WK er in 2022 plaatsvindt.’

De Internationale Arbeidsorganisatie geeft Qatar nu twaalf maanden om de uitbuiting van migranten te beëindigen. Als de situatie niet verbetert, zal de VN een formeel onderzoek instellen. Amnesty International vermeldt dat de Qatarese overheid tot hiertoe geen stappen heeft ondernomen om de toestand te veranderen.

Håkan Dahlström (CC BY 2.0)

Sharan Burrow: ‘FIFA mag het rapport van Ruggie niet naast zich neerleggen.’

John Ruggie stelt dat de Internationale Arbeidersorganisatie het land daarmee een kans wil geven en spreekt over een strategische beslissing: ‘De organisatie doet het nodige om de humanitaire situatie in het land te verbeteren. Daarom krijgt Qatar een jaar de tijd haar beleid bij te stellen. Als er in die periode niets verandert, zal het rapport echter vernietigend zijn.’

Opportuniteit

Noonan vervolgt: ‘Het rapport van Ruggie legt FIFA enerzijds verplichtingen op. Anderzijds biedt het Qatar de opportuniteit te doen wat het moet doen. Qatar kampt niet met een gebrek aan geld. Ik las onlangs dat Qatarese families gemiddeld vierduizend dollar spenderen aan luxegoederen. Ook op technisch vlak kent het land een hoge ontwikkelingsgraad. Als Qatar bereid is veranderingen door te voeren, zullen wij klaarstaan om te helpen.’

Noonan: ‘Qatar zal haar middeleeuwse wetten moeten wijzigen.’

In The Guardian stelt Ruggie FIFA niet verantwoordelijk voor de situatie in het land, maar vraagt wel haar invloed te gebruiken: ‘FIFA beheert een netwerk van voetbalorganisaties uit meer dan tweehonderd landen en staat in contact met duizenden zakenlui. Het is nu aan FIFA om een krachtdadig antwoord te formuleren op staten die de rechten van de mens niet respecteren.’

Sharan Burrow, secretaris-generaal van ITUC, stelt in The Guardian dat de buitenlandse arbeiders moderne slaven zijn. Ze roept FIFA op het rapport van professor Ruggie niet naast zich neer te leggen: ‘FIFA vroeg een onafhankelijk rapport, het is nu aan de organisatie om gepast te handelen. Als het geen verandering kan realiseren, moet het overwegen het WK elders te organiseren.’ Ook Ruggie deelt die mening.

Eind vorig jaar publiceerde ITUC een rapport over de werkomstandigheden van de arbeiders in Qatar. Burrow klaagde het hoge sterfcijfer aan en verwacht dat er tegen 2022 nog zevenduizend arbeiders zullen sterven door nalatigheden: ‘Qatar weigert sterftecijfers van buitenlandse arbeiders bekend te maken. De overheid houdt ook de doodsoorzaak vaak geheim.’

UN Geneva (CC BY-NC-ND 2.0)

John Ruggie: ‘FIFA moet haar invloed gebruiken. En die is groot.’

Familiezones

Mensenrechten zijn in Qatar al langer geen prioriteit. Vorig jaar kondigde het bestuur van Doha aan dat shoppingscentra een dag in de week enkel voor gezinnen toegankelijk zouden zijn. De keuze viel op vrijdag, de enige rustdag voor buitenlandse arbeiders. Op die manier probeerde het stadsbestuur de migranten de toegang tot winkels te verbieden.

‘Families shoppen liever zonder vrijgezellen in hun buurt.’

Nasser Ibrahum Mohamed Am-Mohannadi, bestuurslid van Doha: ‘Families hebben het recht om te winkelen zonder een bende jonge mannen in de buurt. Ze voelen zich veiliger wanneer er geen vrijgezellen aanwezig zijn.’

De centrale overheid verwierp het voorstel omdat ze het racistisch vond. Maar ook zij neemt maatregelen om migranten uit bepaalde stadsdelen te bannen. In 2010 keurde de overheid een wet goed die arbeiders verbood in bepaalde delen van het land te wonen. Vorig jaar publiceerde het een kaart van Doha met verboden zones voor buitenlandse werkkrachten. Qatar creëerde “familiezones” die buitenlandse arbeiders bannen van publieke plaatsen in Doha. Het emiraat ziet liever geen migranten meer in het straatbeeld.

Tijdens de nationale feestdag van het land in december vorig jaar wilden honderden migranten de parade bijwonen. Ze werden door de politie verzocht huiswaarts te keren. Tussen 2011 en 2015 steeg de beroepsbevolking met drieëndertig procent. De 1,8 miljoen migranten die vandaag in het land leven, vormen maar liefst vierennegentig procent van de beroepsbevolking. Het zijn bijna uitsluitend jonge mannen.

Noonan: ‘Migranten worden betaald op basis van hun nationaliteit.’

‘De migranten komen vooral uit Nepal, Bangladesh, India en in toenemende mate ook uit Afrikaanse landen. De meeste zijn inderdaad moderne slaven’, beweert Noonan. ‘Ze mogen het Qatar pas verlaten na toestemming van hun werkgever. Van job veranderen mag evenmin. Het salaris wordt eenzijdig opgelegd door de werkgever. Migranten worden trouwens vaak betaald op basis van hun nationaliteit, niet voor het soort werk dat ze doen.’

Tim Noonan wijst er ook op dat migranten een grote som geld moeten neertellen in hun land van herkomst vooraleer ze in Qatar aan de slag mogen gaan. De eerste maanden werken de migranten in Qatar om die schulden af te betalen.

Joey Gannon (CC BY-SA 2.0)

Het stadsbestuur van Doha publiceerde een kaart met “no-go housing zones” voor migranten.

Segregatie

De overheid bouwde ondertussen een kamp voor buitenlandse arbeidskrachten. De jonge mannen kunnen er winkelen en sporten. Qatar plant ook drie ziekenhuizen, uitsluitend voor arbeiders. Mensenrechtenorganisaties beweren dat Qatar daarmee de rassensegregatie stimuleert.

Noonan verklaart: ‘Negentig procent van de migrantenarbeiders zijn mannen. Ze werken in de transport- of bouwsector, soms in temperaturen tot veertig graden. Vrouwen werken in het huishouden. De meeste hebben geen toegang tot drinkbaar water en slapen met twaalf personen in een kleine ruimte.’

Noonan: ‘Migranten zijn in Qatar vaak zelfs geen tweederangsburgers.’

James Lynch, afgevaardigde van Amnesty International voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika: ‘De lokale bevolking van migranten scheiden, creëert negatieve stereotypen. Het is onduidelijk wat de overheid wil bereiken. Ze geeft hiermee gehoor aan Qatarese burgers die de vluchtelingen liever zien vertrekken.’

Noonan: ‘Segregatie neemt toe. De migranten zijn geen tweederangsburgers, vaak worden ze zelfs niet behandeld als mensen. Ik denk dat het Qatarese arbeiderssysteem diepgeworteld zit in de maatschappij. Volgens mij kan dat heel gauw veranderen als de politieke wil aanwezig is. Wij zullen alvast druk blijven uitoefenen.’

Verantwoordelijkheid

Veertien jaar lang stelde John Ruggie de principes van de VN rond mensenrechten mee op. In zijn rapport hekelt hij ook de werking van FIFA: ‘De organisatie bestaat uit een hele kleine groep mensen die enorm veel te zeggen hebben. Vandaag ontbreekt FIFA de capaciteit om echte veranderingen door te voeren. Het volstaat niet om enkel een rapport op te stellen over de toestand in Qatar.’

Noonan besluit: ‘We schatten dat het hele WK-project een vijftienmiljard dollar winst zal opleveren, waarvan Qatarese bedrijven de helft opstrijken. De andere vijftig procent vloeit naar westerse bedrijven. Ook zij herzien best hun contracten met lokale firma’s als de toestand niet verbetert.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.