Katumbi daagt Kabila uit in Congo

Moïse Katumbi, de huidige gouverneur van de rijke mijnprovincie Katanga, stapt uit de partij van president Kabila. Die beslissing voedt de verwachting dat Katumbi zich kandidaat wil stellen voor het presidentschap.

Katumbi veroordeelde in strenge bewoordingen de recente pogingen van het regime om de grondwet te wijzigen

De Democratische Republiek Congo bevindt zich midden een complex electoraal proces waarin dé centrale vraag is of huidig president Kabila zijn functie zal neerleggen in 2016, na twee verkozen mandaten, zoals de Grondwet voorschrijft, dan wel of hij er alles aan zal doen om ook na 2016 aan de lacht te blijven.

In zijn verklaring veroordeelde Katumbi alvast in strenge bewoordingen de recente pogingen van het regime om de grondwet te wijzigen of de verkiezingen uit te stellen en zo de periode-Kabila te rekken tot voorbij 2016. Hij had ook scherpe kritiek voor de arbitraire arrestaties van pro-democratie activisten en voor het toegenomen klimaat van intimidatie en repressie.  Hij roept het volk, de politieke partijen uit meerderheid en oppositie, en het maatschappelijk middenveld op fatalisme en ontmoediging te bestrijden, om Congo’s jonge democratie te redden.

Uitdager voor Kabila?

2014 was een moeilijk jaar president Kabila, met name in zijn thuisprovincie Katanga, waar steeds meer mensen aangaven zich niet langer te herkennen inde president. Tegen het einde van vorig jaar had Moïse Katumbi Chapwe, gouverneur van Katanga sinds 2007, al een grote afstand gecreëerd tussen hem en de president. Hij leek zich -tegen de wil van Kabila in– steeds meer te positioneren als een mogelijke kandidaat in de verkiezingen. Daarmee zou hij gestalte geven aan de groeiende consensus van Katanga tegen Kabila.

Toen Katumbi in december 2014 na een lang verblijf in het buitenland terugkeerde, maakte hij in verschillende toespraken duidelijk dat hij gekant was tegen de kandidatuur van Kabila voor een derde mandaat. Die toespraken in december 2014 en januari 2015wekten heel wat verwachtingen, maar tot vandaag blijft hij bijzonder discreet over zijn eventuele ambities bij de presidentsverkiezingen. In februari had hij een twee uur’ durend privé-onderhoud met Kabila. Er doen verschillende versies van de uitkomst van dat gesprek de ronde, maar ze hebben allemaal enkele zaken gemeen:

Eén: Kabila heeft een concreet voorstel gedaan aan Katumbi. Over de aard van dat voorstel lopen de versies uit elkaar.

Twee: Katumbi heeft het voorstel geweigerd

Drie: Beide leiders zijn wel overeengekomen om niet te gaan polariseren op het publieke forum.

Het valt inderdaad op de Katumbi nog nooit publiek kritiek geleverd heeft op de opdeling van Katanga, al ondergraaft die ingreep wel zijn machtspositie. In juni legde Kabila klacht neer tegen meer dan een dozijn huidige en voormalige regeringsambtenaren wegens fraude en corruptie. Moïse Katumbi was één van de aangeklaagden.

Er is sinds juni geen actie ondernomen op dit dossier, maar het hangt wel als een zwaard van Damocles boven Katumbi’s hoofd, wellicht om in te zetten op het moment dat Katumbi effectief de leiding neemt van een oppositiefront voor verandering. Met de aankondiging van 29 september zet hij in elk geval de stop om te breken met de partij van Kabila en zijn presidentiële meerderheid.

Knappe verschijning, met duistere randjes

Hij weet zijn succes in voetbal en ontwikkeling slim uit te spelen om zijn politieke ambities te voeden.

Als gouverneur van Katanga is Katumbi verantwoordelijk voor heel wat positieve veranderingen en nieuwe dynamiek in de provincie. Hij heeft een goede reputatie als ondernemer en manager, en staat bekend als vrijgevig. Hij heeft het geld en het uiterlijk om een grote campagne op te starten. Hij is succesvol en weet zijn succes in voetbal en ontwikkeling slim uit te spelen om zijn politieke ambities te voeden. Katumbi wordt algemeen gezien als een van de weinige –misschien wel de enige– politici die een behoorlijk electoraat op de been kan brengen in bijna alle 26 provincies van de DR Congo.

Tegelijk zijn er ook heel wat argumenten die tegen hem pleiten. Er hangen wat duistere wolken over zijn zakenverleden, hij zou geen sterke persoonlijkheid hebben als leider, hij kan moeilijk gezien worden als een gesofisticeerde intellectueel of visionair, en hij heeft niet weinig vijanden in zijn eigen Katanga.

De Katangese zakenwereld klaagt erover dat hij zijn politieke mandaat gebruikt om zijn economische imperium te consolideren en zo veel mogelijk commerciële monopolies te verzamelen. Zijn blanke, joodse afkomst zal zeker tegen hem gebruikt worden. De vraag is dan ook hoe hij zich op het politieke schaakbord zal positioneren. Hij heeft immers nood aan sterke allianties als hij een geloofwaardig en duurzaam veranderingsproces wil belichamen.

Aardschok

De verklaring van Katumbi komt aan het einde van een bijzonder turbulente septembermaand, waarin de voornaamste oppositiepartij UDPS (Union pour la Démocratie et le Progrès Social, geleid door Etienne Tshisekedi) de onderhandelingen met de regering over het electoraal proces stopzette. De voorbije maand verscheen er ook een open brief waarin de zeven politieke partijen in de meerdheid –G7 genoemd in Congo– Kabila vroegen de grondwet te respecteren.

Samen zorgen deze ontwikkelingen voor niet minder dan een politieke aardbeving, die de het politieke landschap helemaal zal hertekenen.