Kazachstan drukt oppositiemedia de kop in

Op de lijst van mediavrijheid van Reporters Without Borders bungelde Kazachstan al bijna onderaan, op de 154e plaats. Maar sinds december is de regering ernstig begonnen met harde maatregelen tegen onafhankelijke journalisten. Reporters Without Borders is “uiterst bezorgd”.

Het begon met kritische berichten over het bloedige neerslaan van een ongewapende demonstratie van stakers van een oliebedrijf, op 16 december in de westelijke stad Zhanaozen. Er vielen zestien doden, zei de regering, maar de Moskouse krant Nezavisimaya Gazeta citeerde een getuige die 64 lichamen had gezien in het lijkenhuis.

Goedaardig

Tot december werd Nazarbajev gezien als autoritair maar relatief goedaardig, een kampioen van economische groei en modernisering in het grondstofrijke land. Onafhankelijke journalisten mochten relatief vrij hun werk doen. Maar sinds de opstand heeft de geheime dienst geprobeerd de meeste van hen te intimideren.

Vervolgens kwamen de verkiezingen voor het lagerhuis, een maand later. Alleen drie pro-Nazarbajevpartijen kwamen boven de kiesdrempel uit. De sociaaldemocraten die volgens diplomaten en kenners minstens tien procent zou krijgen, kregen officieel maar 1,59 procent van de stemmen. Drie andere oppositiepartijen mochten niet meedoen. Er werd gesjoemeld met stemkaarten en stembussen, oordeelde de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE).

Toen Igor Vinyavsky, hoofdredacteur van de oppositiekrant Vzglyad, zowel het politiegeweld als de verkiezingen aan de kaak stelde, werd hij opgesloten, op 26 januari, wegens “het opwekken van sociale onrust”, waar maximaal zeven jaar voor staat. Volgens de politie hadden ze een pamflet gevonden dat opriep om de president in de prullenbak te gooien.

Volgens Vinyavsky was dit pamflet opzettelijk door iemand neergelegd, riep hij nooit op de president omver te werpen en wilde hij alleen maar eerlijke verkiezingen en de vrijlating van politieke gevangenen. Kort erna werd een redacteur van een oppositieweekblad twee dagen lang vastgehouden ondervraagd nadat ze in een persconferentie de arrestatie had veroordeeld. Haar spullen zijn grotendeel in beslag genomen.

Stan.kz

“De regering zegt dat de opstand in Zhanaozen was opgestookt door aanhangers van Muchtar Abljazov om de president omver te werpen”, zegt politicoloog Dosym Satpajev. Abljazov is een bankier die in 2001 met anderen de eerste moderne oppositiepartij oprichtte, maar moest vluchten voor politiek gemotiveerde rechtszaken. De Verenigde States zien hem als financier van oppositiemedia, blijkt uit Wikileaks-documenten. “Daarom wil de regering alle structuren vernietigen die hij steunt. Het zou me niet verbazen als Stan.kz de volgende is.”

Stan.kz is een onafhankelijke nieuwsproducent op internet. Journalisten die het politieoptreden in Zhanaozen filmden, werden hard in elkaar geslagen. “Wees beleefd maar vastberaden”, raadde directeur Elina Zhdanova haar personeel aan voor het geval de politie een inval zou doen. “Vergeet niet dat we geen wetten overtreden. Zorg dat je het huiszoekingsbevel ziet en zorg dat ze niks kunnen achterlaten.” Sinds 6 februari is de toegang tot de site afgesloten.