Kritiek op wereldfonds voor aids, tuberculose en malaria
Sebastien Van den Bogaert
23 september 2011
De strijd tegen aids, malaria en tuberculose is nog niet gewonnen. Bovendien dreigt deze strijd op de achtergrond te verdwijnen. Het Wereldfonds voor aids, tuberculose en malaria, de grootste internationale organisatie die tegen deze ziektes vecht, is volgens een pas verschenen rapport immers dringend toe aan hervormingen. Indien dat niet gebeurt, ziet de toekomst voor de strijd tegen aids, malaria en tbc er niet rooskleurig uit.
Het Wereldfonds voor aids, tuberculose en malaria zag het licht in 2002 nadat bij verschillende landen en internationale organisaties de urgentie werd ingezien van de strijd tegen die drie ziektes. Het werd aangekondigd als een “nieuwe multilaterale organisatie” die voor een nieuwe visie op ontwikkelingshulp stond. Het zou een fonds worden, gefinancierd door de publieke en private sector, dat grote sommen geld moest verzamelen om dan te herverdelen in de strijd tegen aids, tbc en malaria.
Nieuwe economische realiteit
In die hoedanigheid heeft het Wereldfonds het voorbije decennium een aanzienlijke invloed gehad in de strijd tegen die ziektes, maar ook in de globale gezondsheidszorg. Tijden zijn echter veranderd. De economische realiteit is niet meer dezelfde als die van tien jaar geleden en de medische wetenschap is er op vooruit gegaan, waardoor de strijd tegen aids, tbc en malaria anders gevoerd moet worden. Om de problemen waar het Wereldfonds voor staat duidelijk kenbaar te maken en om naar oplossingen te zoeken, heeft het fonds een rapport laten opstellen door een onafhankelijk panel. Dat rapport legt de vinger op de wonde, maar maakt wel duidelijk dat er geen probleem is waarmee het Wereldfonds kampt dat niet opgelost kan worden door aangepaste hervormingen.
Het economische aspect is, volgens het rapport, één groot probleem dat het fonds de komende jaren in nauwe schoentjes dreigt te brengen. Daar waar aan het begin van het nieuwe millennium regeringen stonden te dringen om geld te schenken voor de strijd tegen aids, malaria en tbc, hebben diezelfde regeringen de laatste jaren serieus in hun budgetten gesneden. Volgens cijfers van de VN aids/Kaiser Stichting zijn in 2010 de schenkingen van regeringen gezakt met 10 procent.
Contradicties en fraude
Daarnaast wijst het rapport ook op mogelijke contradicties die inherent zijn aan het Wereldfonds. Zo is er de spanning tussen enerzijds de focus op slechts drie ziektes en anderzijds het werken in een context van vaak zwakke lokale gezondheidsinstellingen. Of nog de spanning tussen hun nul tolerantie wat betreft het frauduleuze toeëigening van de fondsen en de weigering om een risico lijst op te maken van de ontvangers.
Het Wereldfonds moet een periode ingaan van consolidatie in plaats van expansie
Die frauduleuze praktijken zijn de laatste jaren ook aanwezig gebleken temidden van het Wereldfonds. Volgens een rapport van het Amerikaanse Bureau van de Inspecteur Generaal (OIG) is in 2010 bij de toekenning van sommige fondsen twee derde van het geld verloren gegaan aan fraude. Die fraude is ook één van de redenen waarom sommige landen hun donaties stopzetten. Zo heeft Zweden besloten zijn jaarlijkse donatie van 85 miljoen dollar in te houden tot als de corruptie problemen zijn opgelost.
Cruciale hervormingen
Het rapport benadrukt echter het belang van het Wereldfonds in de strijd tegen aids, malaria en tbc. Indien het fonds niet hervormt en hieraan ten onder gaat zou dat een globale gezondheidscatastrofe zijn. Naast de aandacht die het aan aids, tbc en malaria besteedt is het Wereldfonds volgens het rapport een vitaal onderdeel van de werking van de gezondheidszorg in vele landen. Bovendien heeft het ook sociale verandering bewerkstelligd. Na tien jaar werk zijn, dankzij het fonds, heel wat stigma’s omtrent hiv en aids afgenomen.
Daarom zijn hervormingen cruciaal, zegt het rapport. Het Wereldfonds moet nu een periode ingaan van consolidatie, in plaats van expansie. Daarmee gepaard moet de focus verschuiven van een noodstrategie, die tien jaar geleden toepasselijk was, naar een duurzame strategie gericht op de ontwikkeling van bredere kijk op globale ziektes. Het fonds zal in de toekomst streng moeten toezien dat er geen overbodig geld naar bepaalde projecten gaat. Daarnaast moet er een grotere nadruk gelegd worden op resultaten, die ook beter becijferd moeten worden. Zo zal het Wereldfonds beter kunnen dingen naar de aandacht van donoren, door hun impact te kunnen aantonen. Tot slot moet het Wereldfonds inzetten op nieuwe technologieën in de diagnose en behandeling van malaria, tbc en aids.
Het rapport toont evenwel aan dat het Wereldfonds het voorbije jaar al stappen heeft gezet voor die hervormingen. Maar er zal nog veel werk geleverd moeten worden, indien het fonds zijn belangrijke positie in de strijd tegen malaria, tbc en aids wilt behouden.