Verkoopt Noors telecombedrijf met zijn Myanmarese tak ook de privacyrechten van burgers?

De digitale gegevens van 18 miljoen Myanmarezen dreigen in handen te komen van het militaire regime. Het Noorse telecombedrijf Telenor Group staat op het punt zijn dochterbedrijf in Myanmar te verkopen aan een Myanmarese speler die nauwe banden heeft met de militaire junta. ‘Als dat gebeurt zal ik me onveiliger voelen. Die gegevens worden gebruikt om ons, tegenstanders, de mond te snoeren.’

Door de verkoop van een telecomspeler in Myanmar komen de privacyrechten van heel wat burgers onder druk te staan. Dat stelt de Nederlandse ngo SOMO, die wereldwijd onderzoek doet naar de activiteiten van multinationals en de gevolgen voor mens en milieu.

Aanvankelijk zou het Noorse telecombedrijf Telenor zijn dochterbedrijf in Myanmar alleen verkopen aan M1 Group, een Libanees investeringsbedrijf. Maar na druk van het militaire regime in Myanmar is overeengekomen dat het bedrijf zou verkocht worden aan M1 Group én het Myanmarese bedrijf Shwe Byian Phyu.

Lees ook

Van militaire staatsgreep tot regelrechte oorlog in Myanmar

Die laatste zou nauwe banden hebben met het militaire regime, maar ontkent dat formeel. Van de vier grote telecombedrijven die in Myanmar actief zijn, waaronder Telenor, worden nu al twee volledig gecontroleerd door de junta. Nu dreigt ook Telenor in handen van het regime te vallen, waarschuwt SOMO. De persoonlijke gegevens van 18 miljoen inwoners, waaronder ook journalisten en activisten, kunnen zo bij het leger terechtkomen.

In Myanmar vond een jaar geleden een militaire staatsgreep plaats. Het vreedzame protest van burgers dat daarop volgde werd door de nieuwe militaire machthebbers met geweld beantwoord. Vandaag, ruim een jaar later, is dat vreedzame verzet ontaard in een gewelddadig conflict.

Noorse overheid is betrokken partij

Als meerderheidsaandeelhouder van Telenor is ook de Noorse overheid betrokken partij. SOMO wijst op de verantwoordelijkheid van het Europese land om de gebruikersgegevens van de Myanmarese burgers te beschermen door de verkoop ervan aan M1 Group en Shwe Byian Phyu niet te laten gebeuren.

Noorwegen onderschreef de Europese richtlijnen rond privacy en de GDPR-regels, stelt SOMO. ‘Daarom is het verantwoordelijk voor de gegevensverwerking in Myanmar’, stelt Joseph Wilde-Ramsing, onderzoeker bij SOMO. Ook als het bedrijf wordt verkocht. ‘Bovendien ontvangt het bedrijf inkomsten van de verkoop. Ook daarom moeten ze het recht op privacy garanderen en de gegevens van hun klanten waarborgen.’

Een Myanmarese klant van Telenor diende daarom op 7 februari een klacht in bij de Noorse gegevensbeschermingsautoriteit om de verkoop van Telenor tegen te gaan. Hij krijgt daarbij de steun van een Noors advocatenkantoor en SOMO. ‘Er staan mensenlevens op het spel’, aldus Wilde-Ramsing.

‘Ons werd gevraagd om afluisterapparatuur te installeren. We willen er zo snel mogelijk weg.’

Dat Telenor zijn tak in Myanmar verkoopt hangt samen met de grote druk die het ondervond van het militaire regime. ‘Vorig jaar werd ons gevraagd om afluisterapparatuur te installeren’, vertelt Telenor-communicatieverantwoordelijke Gry Rohde Nordhus aan MO*. ‘Ook nieuwe nationale wetten hebben mogelijke grote en gevaarlijke gevolgen voor onze werknemers. Daarom willen we er zo snel mogelijk weg.’

Dat begrijpt Wilde-Ramsing. Maar wat hem zorgen baart is dat niet alleen het bedrijf, maar ook de klantengegevens worden verkocht. ‘Toen Telenor naar Myanmar kwam was dat met de belofte dat het altijd ethisch zou handelen. Daarom gebruikten veel journalisten, activisten en vakbondsleden de diensten van het telecombedrijf. Bij de verkoop lopen zij allemaal gevaar.’

Telecom als wapen

‘We zijn verbonden met de rest van de wereld en hebben meer gereedschap dan de generaties voor ons die in opstand kwamen tegen de militairen’, vertelde activiste Thinzar Shunlei Yi in de zomer van 2021 aan MO*. Die verbinding is er dankzij het internet, want activisten maken gebruik van tal van digitale platformen en sociale media om in verzet te treden tegen de junta.

Telecommunicatie is dus een belangrijk deel van de strijd, vertelt Yanadar Maung van Justice For Myanmar aan MO*. Ze voelt zich onveiliger als Telenor verkocht zou worden. Want dat kan door de junta gebruikt worden als wapen om tegenstand de mond te snoeren.

‘Het is een onethische verkoop omdat er geen rekening wordt gehouden met onze mensenrechten en onze veiligheid.’

‘Zo kan de junta onze data bekijken en ons in de toekomst afluisteren. Het is een onethische verkoop omdat er geen rekening wordt gehouden met onze mensenrechten en onze veiligheid.’

Het militaire regime voerde ook een nieuwe wetgeving rond cybersecurity in. Het gebruik van VPN-verbindingen, die ervoor zorgen dat je anoniem kan surfen, werd daardoor strafbaar. Myanmarezen gebruiken zo’n verbindingen om websites die op een zwarte lijst staan te bezoeken. Het gaat daarbij vooral om socialemediaplatformen als Facebook, Instagram en WhatsApp. Ook wordt het internet geregeld afgesloten.

Daarnaast gingen de internetprijzen de afgelopen maanden de hoogte in. Sinds het begin van de coup verdubbelde de prijs en de junta besloot in januari om de vennootschapsbelasting op internet te verdrievoudigen waardoor de prijzen nog eens zullen stijgen.

Sinds de staatsgreep is de economisch situatie in Myanmar er erg op achteruit gegaan. Veel gezinnen kunnen de stijgende prijzen niet meer betalen. Volgens Al Jazeera zouden sommige inwoners zelfs hun gsm al hebben moeten verkopen in ruil voor voedsel.