Les in het Engels hindert slaagkansen van Afrikaanse schoolkinderen

Miljoenen schoolkinderen in grote delen van Afrika ten zuiden van de Sahara zitten zwijgend in de klas, kunnen de lessen lastig volgen en komen nauwelijks vooruit in hun leerproces. Dat komt door de neiging om al het onderwijs in het Engels te geven, zeggen wetenschappers in een nieuw rapport.

De bevindingen, die dinsdag zijn gepubliceerd door de Universiteit van Bath en de Girls’ Education Challenge (GEC) van de Britse regering, benadrukken dat de keuze voor Engels grote gevolgen heeft voor de scholieren, en dan vooral voor meisjes.

Op basis van onderzoek in Rwanda, Tanzania, Ghana, Kenia, Ethiopië, Somalië, Sierra Leone en Egypte concluderen de auteurs dat veel kinderen basisvaardigheden in het Engels missen, wat belangrijke gevolgen heeft voor hun leerproces. Engels wordt buiten school vaak niet geoefend en ook leraren worden beperkt door de taal.

Het onderzoeksteam zegt dat uitleg in een deels onbekende taal de reeds bestaande uitdagingen en belemmeringen voor onderwijs vergroot. Dat dit voor meisjes een grotere worsteling is dan voor jongens komt doordat de huishoudelijke last vaak op hun schouders rust, wat hen de kans ontneemt om buiten school aan hun Engelse te werken.

Koloniale talen

De onderzoekers noemen het vergroten van de toegang tot onderwijs voor meisjes enorm belangrijk, maar zeggen ook dat er meer aandacht moet komen voor de kwaliteit van dat onderwijs. Alle lessen, inclusief wiskunde en natuur- en scheikunde, in het Engels aanbieden aan kinderen die moeite hebben om het te begrijpen, zal de individuele vooruitgang belemmeren en op de lange termijn ook collectieve negatieve effecten hebben.

Een soortgelijke conclusie kan worden getrokken voor het Frans en andere dominante talen, meestal bepaald door voormalige koloniale banden.

Om dit aan te pakken, suggereert het rapport dat er op korte termijn meer moet worden gedaan om de eigen vaardigheid van docenten in de Engelse taal te vergroten zodat dit ook op de scholieren doorwerkt. Op langere termijn stellen de onderzoekers dat landen de beslissing om al het onderwijs in het Engels te geven moeten herzien en eerst moeten beoordelen wat daarvan precies de gevolgen zijn.

En hoewel dit grotendeels over Engels als voertaal gaat, kan een soortgelijke conclusie worden getrokken voor het Frans en andere dominante talen, meestal bepaald door voormalige koloniale banden.

Weinig aandacht

‘Veel mensen beseffen niet dat in grote delen van Afrika ten zuiden van de Sahara schoollessen uitsluitend in het Engels worden gegeven, aan kinderen van wie de eerste en soms ook de tweede taal anders is’, vertelt hoofdonderzoeker Onderwijs van de Universiteit van Bath, Lizzi Milligan. ‘En, zo blijkt uit ons onderzoek, dit bemoeilijkt de toegang tot goed onderwijs voor veel kinderen.’

Aan het einde van de lagere middelbare school zakt de helft van de kinderen in Rwanda voor hun Engelse examens.

En hoewel onderwijs voor meisjes over het algemeen hoog op de agenda van beleidsmakers staat, is er voor dit specifieke element weinig aandacht, zegt Milligan. ‘Terwijl het zo belangrijk is! Stel je voor dat iemand je wiskunde probeert uit te leggen in een taal die je niet kent. Als we echt vooruitgang willen boeken in het verhogen van het opleidingsniveau, moeten we dringend naar deze kwestie kijken.’

In Rwanda keek het team naar de overgang tussen de basisschool en de middelbare school. Hieruit bleek dat de prestaties voor zowel meisjes als jongens dan naar beneden gaan: aan het einde van de lagere middelbare school zakt de helft van de kinderen voor hun Engelse examens. Onder meisjes was de kans om te zakken nog groter.

Zwijgen aangemoedigd

Ook binnen groepen meisjes vonden de onderzoekers verschillen in prestaties. De gezinnen en omstandigheden waarin ze opgroeiden leken van invloed op hun taalniveau en onderwijsprestaties. Een kwetsbare groep, uit (financieel) onzekere thuisomstandigheden, bleek bijzonder teruggetrokken en zwijgzaam op school.

PhD-kandidaat aan de Universiteit van Rwanda en onderzoeker in het project Aline Dorimana: ‘Veel meisjes uit Rwanda groeien op in gemeenschappen waar zwijgen ook al wordt aangemoedigd wanneer er broers aanwezig zijn. Dit heeft invloed op hoe meisjes Engels leren en die taal oefenen – bovenop het feit dat Engels vaak niet buitenschools wordt beoefend, gezien de lasten van de meisjes thuis. Deze zaken moeten worden meegenomen als we alle leerlingen toegang willen bieden tot kwaliteitsonderwijs.’