Media krijgen iets meer ruimte in Oezbekistan, maar druk blijft

Persconferentie met HRW en afgevaardigden van ngo’s in de National Action Strategy Center, Tashkent, september 2017.

© 2017 Steve Swerdlow​

De situatie ondermijnt de hervormingsplannen van president Sjavkat Mirzijojev, zegt HRW in een gisteren verschenen rapport. Dat bevat een analyse van de situatie sinds het aantreden van Mirzijojev in september 2016. Ondanks positieve ontwikkelingen, zoals het versoepelen van beperkingen van de vrije meningsuiting, blijft censuur in het land een krachtig middel, volgens HRW. Ook vervolgen de autoriteiten journalisten, schrijvers en gewone burgers die zich kritisch uiten.

Nieuwe media

‘Blijvende hervormingen in Oezbekistan zijn alleen mogelijk als de regering vrije meningsuiting volledig toelaat voor alle burgers en laat zien dat kritiek een plaats mag hebben in de samenleving’, zegt Steve Swerdlow, Centraal-Azië-onderzoeker bij HRW. ‘Dit bereik je door een einde te maken aan censuur en de draconische vervolging van journalisten, en door de groei van echt onafhankelijke media te steunen.’

Ondanks positieve ontwikkelingen, zoals het versoepelen van beperkingen van de vrije meningsuiting, blijft censuur in het land een krachtig middel, volgens HRW.

In november vorig jaar sprak HRW met 22 journalisten, redacteuren en eigenaren van 17 mediaorganisaties. De meeste organisaties meldden dat de mediavrijheid iets was toegenomen en verwezen naar een dynamische en concurrentiële omgeving waarin nieuwe, Oezbeeks-talige en Russischtalige media hun opwachting maakten.

Sommige journalisten, van zowel door de overheid geregistreerde als onafhankelijke media, gaven aan vrijer te zijn in hun berichtgeving over politiek-gevoelige kwesties zoals corruptie en dwangarbeid in de katoenindustrie. Berichtgeving waarvoor ze onder de vorige president, Islom Karimov, mogelijk gearresteerd zouden zijn. Wel gaven ze allemaal aan nog steeds angst te voelen voor repressie door de veiligheidsdiensten.

Vrijlating gevangenen

Mirzijojev liet 27 politieke gevangenen vrij, inclusief 9 journalisten. Ook versoepelde hij bepaalde restricties op de vrije expressie. Op 22 februari lieten de autoriteiten Yusuf Ruzimuradov vrij, een journalist die al negentien jaar vast zat.

Mirzijojev ontsloeg ook het gevreesde hoofd van de veiligheidsdiensten, Rustam Inojatov, na 23 jaar dienst en steunt onderzoek naar misbruik door hoge ambtenaren. Die stappen bieden hoop dat de Oezbeekse regering ‘breekt met de kwalijke erfenis van Karimov’, zegt HRW.

De druk op de media door veiligheidsdiensten en de politie is echter nog wijdverbreid, volgens HRW. Enkele uitzonderingen daargelaten stellen journalisten nog steeds bang te zijn voor repercussies als ze de – momenteel onduidelijke – grenzen van de overheidstolerantie overschrijden.

Diverse journalisten melden dat elk medium minstens één veiligheidsambtenaar toegewezen heeft gekregen die de publicaties controleert. ‘Je ziet of hoort ze misschien niet, maar je weet dat ze er altijd zijn’, zei een eigenaar van een geregistreerde mediaorganisatie.