Mensenrechtenactivisten geviseerd in Oost-Afrika
Lieselot Vandierendonck
21 oktober 2010
In de Hoorn van Afrika lopen mensenrechtenactivisten voortdurend gevaar. Dat stelt EHAHRDP, een project dat de belangen van mensenrechtenverdedigers behartigt in het oosten en in de Hoorn van Afrika. ‘In Ethiopië gaat de situatie van kwaad naar erger, maar ook in andere landen moet er dringend opgetreden worden. De Europese Unie moet haar verantwoordelijkheid opnemen.’
‘Door het invoeren van de ngo-wet in 2009 worden zowel het verdedigen van mensenrechten als de vrije meningsuiting sterk aan banden gelegd in Ethiopië’, legt Laetitia Bader van EHAHRDP uit tijdens een ontmoeting op 20 oktober in Brussel. ‘Een direct gevolg van de wet is dat vele mensenrechtengroepen hun activiteiten stopzetten of dat ze zich omvormden tot liefdadigheidsorganisatie en dus geen mensenrechtenschendingen meer rapporteren.’
De wet heeft ook indirecte implicaties. ‘Door de grote onduidelijkheid over wat wel en wat niet kan en door geregelde intimidaties van de overheid, leven activisten onder een voortdurend gevoel van onveiligheid en heerst er een groot angstgevoel. Deze en andere factoren maken dat mensenrechtenschendingen nog maar weinig gerapporteerd of opgevolgd worden in Ethiopië.’
EHAHRDP zet zich in de eerste plaats in voor mensenrechtenactivisten, maar ze stelt ook de beperking van de vrije meningsuiting in Ethiopië – en in andere Oost-Afrikaanse landen – aan de kaak.
‘Tijdens de campagnemaanden van de parlementsverkiezingen in mei 2010, werden journalisten voortdurend geïntimideerd en zelfs bedreigd als hun berichtgeving niet strookte met het regime van de heersende partij’, zegt Bader. ‘Als gevolg daarvan stopte Addis Neger, een onafhankelijke krant, met het brengen van nieuws en het radiostation, Voices of America, werd uit de ether gehaald.’
Moeilijke implementatie
De kritieke toestand in Ethiopië werd al eerder aangeklaagd. Human Rights Watch (HRW) publiceerde op 19 oktober een rapport waarin fel uitgehaald wordt naar het land. HRW stelt in vraag in hoeverre voedselhulp misbruikt werd bij de voorbije verkiezingen en benadrukt hoe precair de situatie is op het vlak van mensenrechtenschendingen. Ook de Europese Unie drukte al zijn bezorgdheid uit, onder andere toen Addis Neger stopgezet werd.
De Europese Unie stelde in 2004 bovendien ook een richtlijn op ter bescherming van mensenrechtenverdedigers. Het document bevat suggesties en aanbevelingen voor een Locale Implementatie Strategie (LIS) die de Europese Missies in derde landen kunnen opstellen om in die landen een betere bescherming van mensenrechtenactivisten te voorzien. Volgens Bader wringt net daar het schoentje.
‘Enerzijds hebben sommige landen zoals Ethiopië en Tanzania een LIS, maar dat document is meer een kopie van de EU richtlijn dan dat het een echt strategisch plan is. In Ethiopië loopt de LIS bovendien ook hopeloos achter de feiten aan. Anderzijds zijn er ook landen waar er nog lang geen sprake is van een LIS.’
‘Ethiopië mag geen tweede Eritrea worden’
EHAHRDP vraagt het Europees Parlement en de Europese Commissie om meer druk uit te oefenen op die landen waar het niet veilig is voor mensenrechtenactivisten en journalisten. Bovendien moet het fundamentele probleem van opvolging en controle van mensenrechtenschendingen aangepakt worden.
‘Daar waar de Commissie- en de Parlementsleden in Brussel en de Missieleden ter plaatse zich toeleggen op het uitschrijven van richtlijnen, blijft de implementatie in de realiteit vaak uit. Tegelijk geraakt de fundamentele informatie van op het veld zelden tot bij diegene die ingelicht zou moeten worden’, zegt Bader.
‘Het is erg moeilijk om alle betrokken partijen rond de tafel te krijgen en die bovendien op eenzelfde lijn te brengen’, legt Bader uit. ‘EU-lidstaten willen niet al te heftig reageren omdat zij vrezen uit het land gezet te worden. Mensenrechtenactivisten willen op hun beurt zo weinig mogelijk gezien te worden met EU-ambtenaren omdat dat hen in gevaar kan brengen.’
‘Ieder contact met de internationale gemeenschap kan door de Ethiopische overheid immers geïnterpreteerd worden als een terroristische daad.’ Bader vreest dat als Ethiopië verdergaat op zijn elan, het land zal evolueren tot een tweede Eritrea waar als het ware elk contact met de buitenwereld verboden is.
Ondanks de vele obstakels hoopt EHAHRDP dat de EU en met name Catherine Ashton, de hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de EU, toch hun stem zullen doen gelden. ‘Want het verdedigen van mensenrechten is niet alleen het rapporteren van schendingen, het betekent ook het beschermen van zij die mensenrechten verdedigen.