Met of zonder fossiele brandstoffen: Sri Lanka zit in de problemen

Sri Lanka zit in diepe crisis. De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen bracht het land tot aan het faillissement, maar geld om over te schakelen naar duurzame energie is er niet. ‘Er is hier zon en wind genoeg, maar corruptie zet een rem op alles.’

Een economische crisis treft Sri Lanka, en een belangrijke factor daarin is dat het land erg afhankelijk is van de import van fossiele brandstoffen. De brandstofprijzen zijn gestegen, terwijl het toerisme niet opnieuw op gang kwam zoals gehoopt. Dat leidde ertoe dat het land geen vreemde valuta meer heeft. En daarbovenop worden ook de fiscale inkomsten chronisch slecht beheerd.

Diezelfde economische crisis maakt het voor Sri Lanka nu moeilijker dan ooit om een duurzame industrie te ontwikkelen, zeggen energie-experts en ondernemers.

Import van olie en steenkool

Op 31 maart al marcheerden demonstranten naar de privéwoning van president Gotabaya Rajapaksa. Op 9 juli waren de zaken helemaal geëscaleerd en volgde de bestorming van het presidentiële paleis.

Rajapaksa nam ontslag en vluchtte naar Singapore. Hij wees een bondgenoot, Ranil Wickremesinghe, aan als zijn opvolger. Geruchten van een ambtenaar dat Rajapaksa zelf zou terugkeren naar het land, temperden vorige week de hoop op substantiële politieke verandering.

Een van de verklaringen voor de economische crisis in Sri Lanka is dat er consequent meer werd geïmporteerd dan geëxporteerd. Aangezien het land voor import in vreemde valuta (grotendeels Amerikaanse dollars) betaalt en voor export in vreemde valuta verkoopt, zijn de reserves van de centrale bank uitgeput.

De regering had ook niet genoeg Sri Lankaanse roepies om nieuwe invoer te betalen, dus de prijzen van producten, inclusief essentiële zaken zoals voedsel en brandstof, schoten pijlsnel de lucht in.

Tussen 1990 en 2000 is de netto energie-invoer van Sri Lanka als aandeel van het totale energieverbruik verdubbeld, van 20% naar 40%, en is sindsdien ongeveer gelijk gebleven. In 2021 gaf het land 3,7 miljard dollar uit aan de invoer van olie en steenkool.

Sri Lanka heeft geen noemenswaardige bronnen voor fossiele brandstoffen. Volgens de Wereldbank heeft het land wel veel potentieel voor de ontwikkeling van wind- en zonne-energie. Maar het investeerde nooit in de technologische ontwikkeling daarvan. Een derde van de elektriciteit van het land is afkomstig van geïmporteerde olie, een derde van geïmporteerde steenkool en een derde van binnenlandse waterkracht.

Puinhoop

Volgens Sri Lankaans journalist Rathindra Kuruwita is het falen van het land om hernieuwbare energiebronnen te ontwikkelen, grotendeels de schuld van staatsoliebedrijf Ceylon Electricity Board (CEB), dat de monopolie op energie voor het eiland bezit.

‘De meeste ingenieurs spelen onder één hoedje met de maffia van de energiecentrale.’

‘De meeste ingenieurs spelen onder één hoedje met de maffia van de energiecentrale’, zegt hij. Deze zogeheten ‘maffia’ is volgens hem geen georganiseerde misdaadbende, maar een netwerk van mensen met belangen in fossiele brandstoffen: operatoren van de elektriciteitscentrale, dieseldistributeurs en importeurs van steenkool.

Daarnaast is ook de Sri Lanka Sustainable Energy Authority niet zonder schuld, weet de journalist, omdat licenties voor hernieuwbare projecten te traag worden goedgekeurd. Als bepaalde projecten waren goedgekeurd, zegt Kuruwita, ‘dan zouden we nu niet in deze puinhoop zitten’.

Toen ingenieur elektromechanica, Champika Ranawaka, in 2015 minister van Energie werd, probeerde hij de CEB te hervormen, gaat Kuruwita verder. ‘Maar hij kon amper acht maanden aanblijven.’

Nu heeft het land geen buitenlandse valuta meer om de hoeveelheid fossiele brandstoffen aan te kopen in het buitenland die de infrastructuur vereist. Er is een tekort aan elektriciteit, gas om op te koken en brandstof voor voertuigen en dieselgeneratoren die als back-up worden gebruikt.

Toerisme in het slop

Voor de terroristische aanslagen in 2019 en de coronapandemie kon Sri Lanka nog rekenen op het toerisme. Dat was goed voor zo’n 6% van het bbp van het land. Er was de hoop dat het toerisme zich dit jaar zou herstellen en de broodnodige buitenlandse valuta zou binnenbrengen.

Maar Nimesh, een medewerker van hotel Atha Resort in centraal Sri Lanka, vertelt dat toeristen amper voertuigen vinden om hen te vervoeren vanuit de steden, aangezien chauffeurs dagenlang in de rij moeten staan om brandstof te krijgen.

‘De stroomstoringen en brandstoftekorten hebben zware gevolgen voor de toeristische industrie.’

Bovendien hebben de kleinere hotels en restaurants last van stroomonderbrekingen. Grote hotels bezitten vaker generatoren, maar vinden daar tegenwoordig geen brandstof voor. ‘De stroomstoringen en brandstoftekorten hebben zware gevolgen voor de toeristische industrie’, zegt hij.

Stroomonderbrekingen van vier à vijf uur

De Belgische Lien Wysmans is eigenaar van een backpackershotel in het surfersdorp aan de kust van Arugam Bay in het oosten van het land. ‘Soms duren de stroomonderbrekingen vier tot vijf uur aan een stuk’, zegt ze. ‘Ik word er stilaan knettergek van.’

Volgens Wysmans heeft ze een publiek dat niet zo erg inzit met de onderbrekingen, al zijn er anderen die minder tolerant zijn. Een Airbnb aan de kust kreeg maar één ster van een bezoeker en de review leest: ‘Stroomonderbrekingen – niet hun schuld –maar wel problematisch voor ons.’

Een reporter van Financial Times die onlangs het land heeft bezocht schreef: ‘Iedereen die dit jaar of later een trip naar Sri Lanka overweegt, staat voor een moeilijke keuze: ofwel laat je het land links liggen om zo een onzekere en misschien onverwacht dure vakantie te voorkomen, ofwel ondersteun je een kwetsbare economie die zwaar afziet van de gevolgen van de pandemie en van slecht beheer.’

Lees ook

Inflatie veroorzaakt wereldwijd chaos. Waar zijn de hotspots?

Potentieel voor duurzame energie

Elektrische voertuigen (met voldoende energie) en zonnepanelen op de daken zouden een uitkomst kunnen bieden. Maar de uitrol daarvan vereist geld en dat hebben de meeste Sri Lankanen niet, en hun overheid evenmin.

Wysmans beaamt dat zonnepanelen ‘absoluut een oplossing kunnen bieden’. Maar in haar geval gaat het niet omdat ze haar pand huurt, en zelfs mocht ze de eigenaar zijn, dan duurt het zo’n 25 jaar voor ze de investering eruit zou hebben. ‘Het is economisch niet haalbaar omdat de kostprijs torenhoog is’, zegt ze. ‘De overheid biedt ook geen ondersteuning.’

‘Zonne-energie zou een hele goeie oplossing zijn maar de overheid kan zich geen subsidies veroorloven, met een financiële crisis als diegene waar we nu middenin zitten’, zegt Nimesh.

‘De corruptie in het land zet een rem op alles.’

Er zijn evenwel enkele internationale programma’s waar beroep op gedaan kan worden, zoals dat van de Asian Development Bank. Die voorzien in lage-interestleningen voor de installatie van zonne-panelen. Maar al bij al blijven dat kleinschalige oplossingen.

‘Als ik Sri Lanka vergelijk met mijn geboorteland België, dan is het duidelijk dat er hier veel kansen zijn voor duurzame energie’, zegt Wysmans. ‘Maar de corruptie in het land zet een rem op alles.’

‘Ze hebben hier de zon, ze hebben het water en de wind. Nu komt het erop aan om het gewoon te doen’, zegt ze. ‘Maar als je te maken hebt met een corrupte regering die olie wil importeren omdat ze de helft van de opbrengsten zelf in hun zak kunnen steken, dan weet je dat het nooit zal gebeuren.’

De Sustainable Energy Authority reageerde niet op onze vraag om commentaar.

Dit artikel is eerder verschenen bij IPS-partner Climate Home News.