Miljoenen Oegandezen verstoken van zorg omdat ze geen digitale ID-kaart hebben

Het systeem van digitale identiteitskaarten werd zes jaar geleden ingevoerd in Oeganda, maar miljoenen Oegandezen hebben nog geen ID-kaart gekregen. Daardoor hebben ze amper toegang tot belangrijke publieke diensten, zoals sociale zekerheid. Mensenrechtenorganisaties trekken aan de alarmbel in een nieuw rapport.

Uit gegevens van de overheid blijkt dat een kwart van de volwassen bevolking, zo’n 4,5 miljoen Oegandezen, in 2020 niet over een biometrische identiteitskaart beschikte. Dat leidt tot schrijnende situaties, zoals zwangere vrouwen die niet geholpen worden in medische centra, of bejaarden die de bijstandsuitkering waar ze recht op hebben, niet ontvangen.

‘Het digitale ID-systeem heeft heel wat zwakke punten’, zegt Salima Namusobya, hoofd van het Initiative for Social and Economic Rights (ISER), een van de drie coauteurs van het rapport. Daarin wordt de digitale identiteitskaart beschreven als een ‘nationaal veiligheidsinstrument’.

Uitsluiting

‘Nu het ID-systeem wordt toegepast op de openbare dienstverlening, worden veel mensen buitengesloten, vooral de armen en kwetsbaren’, stelt Namusoby. De onderzoeker roept de regering op om “onmiddellijk” een einde te maken aan de voorwaarde van de identiteitskaart, bekend als ndaga muntu, om toegang te krijgen tot sociale rechten.

Mensenrechtenorganisaties waarschuwen voor het verder marginaliseren van kwetsbare groepen zoals de oudere bevolking en mensen met een beperking.

Sinds de introductie in 2014 zijn meer dan 15 miljoen digitale identiteitskaarten uitgegeven. Het identiteitsbewijs is vereist om een bankrekening te openen, een mobiele simkaart te kopen, om een reguliere job te vinden, aan een reispaspoort of een studielening te komen, aldus het rapport.

Rosemary Kisembo, hoofd van de overheidsdienst die het systeem beheert, erkent de ‘dringende behoefte aan verbetering’. ‘We zijn diep bedroefd door de pijn die onze klanten ervaren bij het verkrijgen van toegang tot onze diensten en het genieten van hun wettelijke rechten’, vertelt ze.

Over de hele wereld worden digitale identiteitskaarten op nationaal niveau uitgerold om de toegang tot openbare en particuliere diensten te vergemakkelijken. Volgens de Wereldbank kan dat een meer inclusief financieel systeem stimuleren en de transparantie en efficiëntie van de dienstverlening verbeteren.

Mensenrechtenorganisaties waarschuwen echter voor de risico’s voor gegevensbescherming en het verder marginaliseren van kwetsbare groepen zoals de oudere bevolking en mensen met een beperking.

Militair project

Oeganda was van plan om het digitale identiteitsbewijs ook te verplichten om in aanmerking te komen voor een COVID-19-vaccin. Een coalitie van burgerorganisaties, waaronder het ISER, vocht dat echter aan in de rechtbank.

‘Het is overduidelijk dat dit voornamelijk een militair project is’, zegt Christiaan van Veen. Als directeur van het Digital Welfare State and Human Rights Project aan de New York University schreef hij mee aan het rapport, dat zo’n 450 interviews omvatte.

‘Dit project werd geleid door hooggeplaatste figuren binnen het Oegandese leger. In het parlement maakten ze er geen geheim van: dit is een nationaal veiligheidsproject en de digitale identiteitskaart is een manier om te weten waar elke Oegandees is.’

De overheid zal maatregelen nemen om de uitgifte van de kaarten te versnellen, door middel van informatieve sms-berichten en mobiele teams die prioriteit zullen geven aan ouderen en personen met een handicap, zegt Kisembo.

Dit stuk is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters Foundation.