Mozambique voert moeizame strijd tegen lepra

Hoewel lepra in 2008 vrijwel uitgeroeid leek in Mozambique, worden in de afgelopen jaren steeds meer Mozambikanen getroffen door de ziekte. Vaak worden diagnoses pas in een laat stadium gesteld, wat behandeling moeilijker maakt.

Faurito António (42) uit Lalaua in de provincie Nampula doet er twee uur over om het dichtstbijzijnde gezondheidscentrum te bereiken waar hij zijn lepramedicijnen krijgt. In zijn voet heeft hij last van spierzwakte, die ontstaat als lepra onbehandeld blijft. Hij zegt dat zo’n lange wandeling terwijl je ziek bent tot gevolg heeft dat veel mensen de behandeling niet afmaken.

Veel dorpen in de regio hebben geen elektriciteit of zelfs geen verharde wegen, wat de gezondheidscentra moeilijk bereikbaar maakt.

Een leprabehandeling duurt tussen zes en twaalf maanden. ‘Die lange afstand is kennelijk te vermoeiend’, zegt hij.

Op het arme platteland van de noordelijke provincie Nampula worden 6 miljoen mensen bediend door een gezondheidscentrum in elk van de 23 districten.

Veel dorpen in de regio hebben geen elektriciteit of zelfs geen verharde wegen, wat de centra moeilijk bereikbaar maakt.

Mozambique kampte zestien jaar met een burgeroorlog, waar in 1992 een einde aan kwam. Het land staat op plaats 181 van de 188 landen van de Human Development Index, de ontwikkelingsindex van de VN. Die plaats deelt het land met het door oorlog verscheurde Zuid-Soedan. Uit cijfers van de Wereldbank blijkt dat meer dan de helft, 63 procent, onder de armoedegrens van 1,90 dollar per dag leeft. 

Diagnose

Nampula is een van de gebieden met het grootste aantal dorpen op minstens een uur reizen van een gezondheidscentrum. Het centrale ziekenhuis in Nampula-Stad telt amper vijfhonderd bedden en bedient een bevolking van ongeveer 8,5 miljoen mensen uit de drie provincies Nampula, Cabo Delgado en Niassa.

Deze provincie telt de meeste lepragevallen in het land. In de eerste helft van dit jaar registreerde het ministerie van Gezondheid 553 gevallen, meestal in de districten Lalaua, Meconta, Mongovolas en Nampula, in de provincie Nampula. Daarna volgden Zambezia en Cabo Delgado met respectievelijk 121 en 84 nieuwe gevallen

Lepra is een chronische ziekte, die zich in eerste instantie manifesteert doordat plekken op de huid lichter zijn dan normaal. Dat maakt de diagnose moeilijk te stellen. Maar als de ziekte onbehandeld blijft, kan deze ernstiger worden en schade aanrichten aan de huid, zenuwen, ledematen en ogen.

De ziekte verspreidt zich via druppels uit neus en mond, tijdens nauw contact of frequent contact met iemand die onbehandeld is, en is te genezen met medicijnen. Bij een tijdige behandeling kan de meeste schade worden voorkomen.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) verstrekt die medicijnen sinds 1995 gratis, in eerste instantie dankzij financiering van de Japanse Nippon Foundation. António volgt de therapie nu twee weken en zegt dat hij al verbetering merkt. 

Discriminatie

Anders dan bij António, werd de diagnose bij Ermelinda Muelete (23) in een vroeg stadium gesteld, al op het moment dat de eerste witte vlekken op haar lichaam verschenen. Maar Muelete stopte na een paar weken met de medicijnen, omdat de vlekken toen nog niet weg waren. Daar heeft ze nu spijt van. ‘Ik wil graag weer verder gaan met de behandeling’, zegt ze in het Namaita Centrum, een kleine kliniek in het district Rapale in de provincie Nampula. Muelete zegt dat ze in het kleine dorp waar ze woont nog niet genegeerd wordt, maar soms wel stuit op discriminerend gedrag.

De lange incubatietijd, gemiddeld vijf jaar, loopt soms op tot twintig jaar. Dat betekent dat het vaak lang duurt voordat mensen zich melden voor behandeling.

De Nippon Foundation is nog steeds actief in Mozambique en zette vorig jaar een initiatief in gang om mensen met de ziekte vroeger op te sporen, met name in de districten in het noorden en midden van het land waar lepra het meest voorkomt.

Yohei Sasakawa, goodwill ambassadeur voor leprabestrijding van de WHO, bezocht onlangs het Namaita Centrum. Hij zegt dat de diagnose lastig is omdat het vaak lang duurt voordat zich symptomen aandienen en ze niet erg pijnlijk zijn. De lange incubatietijd, gemiddeld vijf jaar, loopt soms op tot twintig jaar. Dat betekent dat het vaak lang duurt voordat mensen zich melden voor behandeling.

‘Als er witte vlekken verschijnen op het lichaam is dat zeer verdacht’, zegt hij. ‘Men zou zich dan meteen moeten melden bij een gezondheidscentrum.’

Op het platteland is vaak weinig kennis over lepra, waardoor mensen de noodzakelijke behandeling mislopen. Slechts 9 procent van de 28 miljoen Mozambikanen heeft toegang tot internet, blijkt uit cijfers van de Wereldbank. Voorlichting is dus belangrijk, en maakte ook een verschil voor Muelete. In haar dorp was een voorlichtingsbijeenkomst over lepra. ‘Ik voel me nu niet meer afgewezen’, zegt ze. ‘Ik heb de kracht om me niets aan te trekken van discriminatie en verder te gaan met de behandeling.’ 

Eliminatie

Sasakawa zegt dat de Nippon Foundation moeite heeft lepra uit te roeien. In 2016 kwamen er wereldwijd 210.000 nieuwe gevallen bij. In 2008 was lepra vrijwel verdwenen in Mozambique en werd het land lepravrij verklaard. Een paar jaar later bleek de ziekte zich echter toch weer verder te hebben verspreid.

Minister van Gezondheid Nazira Abdula zegt dat het land in de eerste zes maanden van dit jaar 951 nieuwe gevallen registreerde. In heel 2017 waren dat er 684. ‘We hebben minicampagnes gepland in de provincies waar lepra gemeld wordt’, zegt ze vanuit haar kantoor in Maputo.