Nieuwe partij in de maak in Zuid-Afrika
Johan Denis
09 oktober 2008
Voormalig minister van defensie Mosiuoa Lekota heeft vorige week een open brief aan de partij geschreven waarin hij zijn beklag deed over “gevaarlijke praktijken voor de democratie” binnen de partij. Hij kondigde intussen een conferentie aan waarop een beslissing over een splitsing kan verwacht worden.
Mosiuoa Lekota nam vorige maand ontslag, samen met een tiental ministers, nadat het ANC zittend president Thabo Mbeki gedwongen had af te treden. Sindsdien heeft hij zijn kritiek op de partij niet voor zich gehouden. Het lijkt erop dat Lekota, die tijdens het apartheidsregime acht jaar op Robbeneiland in de gevangenis heeft doorgebracht, steun krijgt van andere Mbeki-getrouwen. Tot nu toe heeft evenwel geen enkele toppoliticus die steun voor het initiatief openlijk uitgesproken.
“De groep rond Lekota lijkt wel degelijk de bedoeling te hebben een eigen partij te beginnen,” zegt onafhankelijk politiek analist Aubrey Matshiqi. “Maar om te overleven en een voldoende aantal stemmen te winnen bij de verkiezingen heeft de partij goed leiderschap nodig. Het zal interessant zijn te zien hoe ze het doen eenmaal ze buiten het ANC staan,” aldus nog Matshiqi.
De breuklijn in het ANC is al drie jaar zichtbaar en bereikte een eerste hoogtepunt in december, toen Jacob Zuma partijvoorzitter werd ten koste van Thabo Mbeki. Het gedwongen ontslag vorige maand gaf de doorslag.
Bedreiging voor ANC
Huidig president Kgalema Motlanthe liet in een interview met de lokale krant Mail & Guardian vorige vrijdag nog weten dat hij weinig geloof hechte aan de uitbouw van een nieuwe partij. “In plaats daarvan kunnen ontevreden leiders beter lessen trekken uit de voorbije jaren,” waarschuwde hij nog, verwijzend naar het geringe succes dat vorige afgesplitste partijen hebben.
“Op dit moment vormt deze beweging geen grote bedreiging voor het ANC. Hoewel dit de volgende weken zou kunnen veranderen, als Lekota in staat is groepen uit het middenveld te mobiliseren,” zei Hennie van Vuuren, een analist van het Instituut voor Veiligheidsstudies.
De ontwikkelingen werden op applaus onthaald door de Democratische Alliantie (DA), de grootste oppositiepartij. “De DA is bereid samen te werken met elke partij of individu die onze visie, een non-raciaal Zuid-Afrika verenigd achter de grondwet, deelt,” zei DA-voorzitster Helen Zille. “De desintegratie van het ANC is begonnen en kondigt een uitdagende nieuwe tijd aan in Zuid-Afrika,” voegde ze er nog aan toe.
Machtsdeling
Tot nog toe heeft noch het DA, noch eerdere ANC-restanten werkelijk druk op het ANC kunnen uitoefenen. In 1997 vertrok Bantu Holomisa uit de partij om de Verenigde Democratische Beweging op te richten met het oog op de verkiezingen een jaar later. Veel leverde het niet op, momenteel heeft ze zeven zetels op 400 in het parlement. Bantu Holomisa zei intussen dat een nieuwe partij “goed voor de democratie” zou zijn.
De Zuid-Afrikaanse Communistische Partij SACP, gelieerd aan het ANC, meende dat de nieuwe beweging van Lekota zou falen. Volgens de Inkatha Vrijheidspartij toonden de laatste ontwikkelingen vooral een gebrek aan goed leiderschap binnen het ANC aan.
Eerder deze week had Nobelprijswinnaar Desmond Tutu zich al positief uitgelaten over een levensvatbare oppositiepartij. Veel oppositie is er na de apartheid inderdaad nog niet gevoerd. Sinds de eerste multiraciale verkiezingen in 1994 haalde het ANC telkens bijna tweederde van de stemmen. Machtsdeling is er sindsdien niet aan te pas gekomen.