België zal, samen met Irak, de volgende twee jaar voorzitter zijn van de conferentie over het Kernstopverdrag. Tegelijk blijft België, samen met de andere Europese landen, het nieuwe Verdrag voor een Verbod op Kernwapens afwijzen. Zet België zich nu in voor een kernwapenvrije wereld, of niet?
België steunt het Kernstopverdrag (CTBT -Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty) sinds de ondertekening ervan in 1996. Intusse hebben al 166 landen het CTBT geratificeerd, maar het verdrag voorziet dat het pas echt in werking treedt als een lijst van specifieke, betrokken landen het mee ratificeren. Acht van die landen hebben dat nog niet gedaan, namelijk de VS, India, Pakistan, Noord-Korea, Iran, China, Israël en Egypte.
Om de twee jaar wordt een ministeriële conferentie georganiseerd om de inwerkingtreding van het verdrag te bevorderen. Dit jaar werden Irak en België als voorzitters van de conferentie aangewezen. Zij moeten de volgende twee jaar proberen vooruitgang te realiseren op het vlak van ratificering.
Kernproeven stoppen
‘Ons land is tevreden dat kernproeven bijna de wereld uit zijn’, laat minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders weten in een persmededeling. ‘Noord-Korea is het enige land dat in de 21ste eeuw nog proeven heeft uitgevoerd. De inwerkingtreding van het Kernstopverdrag is essentieel voor een definitief verbod op kernproeven, een verbod dat door een internationale organisatie wordt gecontroleerd. Zonder Kernstopverdrag blijft het risico groter op de ontwikkeling van nieuwe of krachtigere kernwapens. Alleen een wereld zonder kernproeven kan leiden tot een wereld zonder kernwapens.’
De ministeriële bijeenkomst deze week in New York vond plaats tegen de achtergrond van de hoogoplopende spanningen over het kernwapenprogramma en de raketlanceringen van Noord-Korea, en de dreiging van de Amerikaanse president Trump om desnoods heel Noord-Korea te vernietigen. De noodzaak om te werken aan een wereld zonder kernwapens is de voorbije twee decennia dan ook zelden zo urgent geweest.
Kernwapens verbieden
Dat vindt ook VN-secretaris-generaal Antonio Guterres. Op woensdagochtend zei hij over de 15.000 bestaande kernkoppen: ‘Wij kunnen niet toestaan dat deze apocalyptische wapens onze wereld en de toekomst van onze kinderen in gevaar brengen.’ Guterres maakte zijn opmerking bij de ceremonie die een nieuw verdrag opende voor nationale handtekeningen. Hij noemde het Verdrag voor een Verbod op Atoomwapens ‘een belangrijke stap op weg naar de universeel gedeelde doelstelling van een atoomwapenvrije wereld. Ik hoop dat dit verdrag de mondiale inspanningen om dat doel te bereiken nieuwe wind in de zeilen zal geven.’
Content…
Content…
Het verdrag werd begin juli goedgekeurd door 122 lidstaten en zal bindend worden zodra vijftig landen het ratificeren. Bij de ceremonie deze week zetten alvast 42 landen hun handtekening, en zowel Thailand als het Vatikaan ratificeerden meteen. Opvallend: buiten Nederland namen de westerse landen niet deel aan de onderhandelingen, en Nederland stemde uiteindelijk ook tegen. Ook België, dat zich in het kader van het CTBT meer dan ooit wil inzetten voor een wereld zonder kernproeven en zonder kernwapens, tekent dit nieuwe verdrag niet.
Niet realistisch of net onmisbaar?
België is niet gelukkig met dit nieuwe verdrag om verschillende redenen, klinkt het in de omgeving van minister Reynders. ‘Het verdrag dreigt de twee bestaande verdragen, waar België wél heel erg achter staat, te ondergraven. Het Non-proliferatie Verdrag (NPT) en het Kernstop Verdrag (CTBT) zijn veel realistischer en ze hebben bovendien concrete controlemechanismes, wat ontbreekt bij het veel te haastig afgewerkte Verdrag voor Verbod op Atoomwapens (TPNW).’ België ziet dat TPNW daarom als een hooggestemde politieke verklaring zonder toegevoegde praktische waarde, aangezien de kans op ondertekening door de kernmachten nihil is.
Daar zijn de 122 landen die het verdrag goedkeurden en de vele middenveldorganisaties die het verdrag hielpen onderhandelen en vormgeven het alvast niet mee eens. ‘Het nieuwe kernwapenverbod verhoogt juist de druk op de kernwapenstaten om sneller te ontwapenen, heeft een concrete impact op de financiering van kernwapens en bemoeilijkt het nucleair beleid en bewegingsvrijheid van de kernwapenstaten’, stelt Pax Christi.
De organisatie suggereert dat een reden voor België om het verdrag niet te ondertekenen kan zijn dat het nieuwe verbodsverdrag de stationering van andermans kernwapens op het eigen grondgebied expliciet verbiedt. Met andere woorden: een ruime meerderheid van VN-lidstaten beschouwt vanaf nu de stationering van Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel als illegaal onder internationaal recht. ‘Zelfs als België het verdrag niet ondertekent, schendt het voortaan het internationaal recht als het illegale kernwapens blijft stationeren. Het is nu of nooit voor Kleine Brogel’, stelt Willem Staes van Pax Christi Vlaanderen enigszins voorbarig, want de ratificaties zijn nog verre van rond.
Urgentie
Minister Reynders belooft intussen samen met Irak gerichte initiatieven te nemen om de laatste landen aan te sporen tot het Kernstopverdrag toe te treden. ‘De status quo is niet aanvaardbaar. Met de huidige veiligheidssituatie en de Noord-Koreaanse kernproeven in het achterhoofd heeft het Kernstopverdrag alleen maar aan belang gewonnen.’ Welke concrete initiatieven Buitenlandse Zaken zal nemen, is blijkbaar nog niet duidelijk.