Oegandese landbouwers krijgen grond terug
Sofie Coen
16 april 2013
De Duitse koffiemultinational Neumann Kaffee Gruppe (NKG) palmde met de hulp van de regering tien jaar geleden landbouwgronden van Oegandese boeren in. Na een bittere strijd gaf een rechter de boeren gelijk. Het bedrijf moet het terrein van 2.500 hectare teruggeven en daarboven een vergoeding van 12 miljoen euro betalen.
Trage gerechtsgang
Een vertegenwoordiger van de regering riep in de zomer van 2011 zo’n 2000 inwoners van drie dorpen uit de regio Madudu bijeen, in Mubende, Centraal-Oeganda. Hij meldde dat de regering hun gronden zou verkopen aan een multinational. Ze moesten onmiddellijk vertrekken zonder enige economische compensatie, noch een alternatieve plaats om naartoe te gaan.
De families verzetten zich en het leger kwam tussenbeide. Kiyitawaguru, ooit trotse eigenaar van een huis, getuigt: ‘Ze vernietigden alles, brandden alles plat, kogels vlogen door de lucht. Bovendien logen ze dat ze nieuwe huizen voor ons zouden bouwen.’ De families vluchtten noodgedwongen naar de rand van de plantages, waar het moeilijk is te overleven. Velen moesten om te overleven ook voor het bedrijf gaan werken.
De landbouwers spanden een zaak aan tegen Kelawi Coffee Plantation, dochteronderneming van NKG. Die sleepte zonder succes jaren aan in de Oegandese rechtbank. Ook een poging om via onderhandelingen tot een consensus te komen, mislukte. Uiteindelijk probeerden de boeren nog eens, onder leiding van mede-gedupeerde en professor Peter Baleke Kayiira, en met behulp van de Duitse ngo Food First Information and Action Network (FIAN). Na een decennium wachten leek de zaak verloren en vergeten te zijn. Tot een magistraat enkele dagen geleden de multinational eindelijk schuldig verklaarde.
Landroof
Een studie van de World Bank over Noord-Oeganda uit 2008 toont aan dat de regering massaal aan land grabbing of landroof doet, met of zonder hulp van het leger, om het aan buitenlandse investeerders te geven, blijkt uit een analyse van The Independent. Hoewel het bij wet verboden is om land te verkopen aan niet-Oegandese ondernemingen en buitenlandse bedrijven, ziet de regering er geen graten in om in sommige gevallen zelfs kosteloos land weg te geven.
De Spaanse campagne Stop, hier wonen mensen van Dierenartsen Zonder Grenzen verzet zich tegen dergelijke praktijken. De campagne veroordeelt de transnationale bedrijven die de voedselsoevereiniteit van sub-Saharaans Afrika bedreigen, terwijl kleine landbouwgemeenschappen geen bescherming krijgen. Ze wijzen erop dat in minder dan een jaar verschillende beleggers wereldwijd 42 miljoen hectare fertiele grond hebben ingenomen, waarvan drie vierde in Oost-Afrika. Ze haalden Baleke naar Europa om de zaak uit te leggen.
Vertegenwoordiger Peter Baleke Kayiira licht toe in een interview met El País waarom de Oegandese zaak een goed voorbeeld is van de problemen die de campagne veroordeelt: ‘In mijn land heb je geen eten als je het niet zelf produceert. In 80 procent van de gevallen dient de landbouw voor levensonderhoud. Wie heeft er baat bij dat de multinationals hier voedingsproducten komen verkopen die niemand kan betalen?’ Hij is er trots op dat hij zijn medebewoners aangezet heeft om de zaak aan te spannen en hun rechten op te eisen.