Oekraïne: van kleine importeur naar een van de grootste ontvangers van Amerikaanse wapens

De Russische invasie die in februari van dit jaar is gestart, heeft als gevolg dat Oekraïne nu een van de belangrijkste ontvangers is van Amerikaanse wapens. Die wapens zijn echter niet altijd de meest doeltreffende die op de markt verkrijgbaar zijn, en dat heeft z’n redenen, zeggen experts.

Vorige week hadden de Verenigde Staten (VS) in totaal al voor een forse 17,5 miljard dollar aan wapens en militaire hulp aan Oekraïne verstrekt.

Tussen 2017 en 2021 waren de vijf grootste aankopers van Amerikaanse wapens Saoedi-Arabië - goed voor 23,4 procent van alle Amerikaanse wapenexporten- gevolgd door Australië (9,4 procent), Zuid-Korea (6,8 procent), Japan (6,7 procent) en Qatar (5,4 procent).

Volgens de laatste statistieken die zijn vrijgegeven door het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), was Oekraïne in dezelfde periode goed voor 0,1 procent van alle wapenaankopen in de VS.

Dat magere cijfer heeft in 2022 een heel andere vlucht genomen.

Miljarden dollars

Op 4 oktober zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken aan verslaggevers: ‘Ik geef toestemming voor een 22ste opname van Amerikaanse wapens en uitrusting voor Oekraïne sinds augustus 2021.’

Deze opneming ter waarde van 625 miljoen dollar, omvatte extra wapens, munitie en uitrusting uit voorraden van het Amerikaanse ministerie van Defensie.

Het bracht het totale prijskaartje voor Amerikaanse militaire hulp aan Oekraïne (situatie op 14 oktober 2022, red.) op meer dan 17,5 miljard dollar - sinds de aanstelling van de regering-Biden in januari 2021.

Daar zitten grote wapensystemen bij zoals twintig HIMARS langeafstandsraketwerpers, en bijna duizend lichte gepantserde voertuigen, radarsystemen en artillerie.

Risico’s

‘Dit zijn waardevolle stuks, maar de aantallen en de financiële waarde van deze wapens zijn bescheiden in vergelijking met wat andere landen de afgelopen jaren hebben mogen ontvangen’, zegt Pieter Wezeman, senior onderzoeker bij SIPRI.

Een belangrijk risico is bijvoorbeeld dat de wapens door Russische gevechtseenheden worden buitgemaakt en mogelijk tegen westerse troepen worden gebruikt.

Hij wijst erop dat Oekraïne geen andere items heeft ontvangen die bijzonder waardevol zijn, zoals moderne tanks, gevechtsvliegtuigen, grote schepen of luchtverdedigingssystemen.

Natalie J. Goldring, gasthoogleraar aan de Sanford School of Public Policy aan Duke University, legt uit dat deze wapenoverdrachten ook tal van risico’s met zich meebrengen.

Een belangrijk risico is bijvoorbeeld dat de wapens door Russische gevechtseenheden worden buitgemaakt en mogelijk tegen westerse troepen worden gebruikt. Ze waarschuwt ook voor de mogelijkheid dat wapens die overblijven, eens het conflict is beëindigd, kunnen worden overgebracht naar andere conflictgebieden.

Nachtmerriescenario

Goldring spreekt over de altijd aanwezige vrees voor het ‘nachtmerriescenario’: dat Amerikaanse wapens worden gebruikt tegen Amerikaanse soldaten. Het overdragen van grote hoeveelheden wapens op zo’n korte tijd vergroot het risico op dat gevreesde scenario, legt ze uit. Het wordt immers moeilijker om alles nauwgezet te controleren en het eventuele verdere transport van de wapens te voorkomen.

Maar het grootste risico, zegt ze, ‘is dat de Russische president Vladimir Poetin het argument verwerpt dat deze wapens alleen worden geleverd om Oekraïne te helpen om zichzelf te verdedigen. Die kans wordt groter naarmate Amerika ook wapens verschaft die doelen in Rusland kunnen aanvallen.’

Dit zou dan tot een verdere escalatie en uitbreiding van het conflict kunnen leiden. Het kan bovendien president Poetins spierballengerol over het gebruik van nucleaire wapens in de hand werken.

Wapenindustrie de grote winnaar

Maar op het einde van de rit, onafhankelijk van de uitkomst van het conflict, zal de wapenindustrie de grote winnaar zijn, weet Goldring. Defensie is al bezig met orders voor het vervangen van bepaalde wapens die verscheept zullen worden naar Oekraïne. De Amerikaanse wapenfabrikanten profiteren van wat lijkt op een engagement met een open einde om Oekraïne van wapens te voorzien.

De Amerikaanse wapenfabrikanten profiteren van wat lijkt op een engagement met een open einde om Oekraïne van wapens te voorzien.

In de mededeling aan de pers van 4 oktober, zei minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken: ‘De capaciteiten die we leveren zijn zorgvuldig gekalibreerd om het meeste verschil te maken op het slagveld en de hand van Oekraïne aan de onderhandelingstafel te versterken wanneer de tijd daar rijp voor is.’

‘Maar zonder een indicatie over wanneer die vredesgesprekken zullen plaatsvinden, lijkt de oneindige stroom aan wapens van de VS richting Oekraïne voorlopig nog geen einde te kennen en zullen de Amerikaanse wapenhandelaren hun winsten zien stijgen. Tegelijkertijd nemen de eerder genoemde risico’s van deze overdrachten ook toe, zeker naarmate de hoeveelheid overgedragen wapens toeneemt’, waarschuwt Goldring.

Groot wapentuig

‘We zullen het Oekraïense volk blijven steunen in hun strijd voor vrijheid en onafhankelijkheid. We zijn verenigd met Oekraïne’, zei Blinken om de wapenleveringen aan Oekraïne te rechtvaardigen.

Hij voegde daar nog aan toe dat de schimmige referenda die Rusland heeft georganiseerd rond de annexatie van gebieden, de Amerikaanse vastberadenheid enkel maar heeft versterkt.

Volgens Wezeman maken grote aantallen antitankraketten, zoals meer dan 8000 stuks van het type Javelin en waarschijnlijk duizenden geavanceerde geleide raketten voor de HIMARS-systemen, het grootste deel uit van de militaire hulp aan Oekraïne.

Dergelijke hoeveelheden munitie, zegt hij, overtreffen verreweg de hoeveelheid Amerikaanse munitie die normaal gesproken wordt geïmporteerd in een land voor een bepaald jaar.

Hij zegt dat er ondertussen ook onderhandelingen gaande zijn om nog meer groot wapentuig naar Oekraïne te sturen. Zelfs de mogelijkheid om tanks en gevechtsvliegtuigen te leveren, zou op tafel liggen. Als dat gebeurt, zal Oekraïne verder stijgen in de rangen van importeurs van Amerikaanse wapens.

Thalif Deen is Senior Defensie-analist bij Forecast International en militair redacteur Midden-Oosten/Afrika bij Jane’s Information Group.