Ondervoeding verplaatst zich naar de stad

Uitgeputte grond, de impact van de klimaatverandering, oorlogen, voedselgebrek, armoede en gebrek aan kansen om een leven op te bouwen drijft mensen op het platteland naar de stad. Volgens schattingen van de Verenigde Naties wonen over dertien jaar zo’n 5 miljard mensen in stedelijke gebieden. Dat is het dubbele in vergelijking met 2000. Bijna 90 procent van de stedelijke groei vindt plaats in Azië en Afrika, staat in het Global Land Report 2017.

In 2016 steeg dat aantal ondervoede mensen wereldwijd naar 815 miljoen. De VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) zegt dat de toegenomen voedselonzekerheid een gevolg is van oorlogen en verergerd wordt door klimatologische omstandigheden. Deze twee omstandigheden zijn ook de grootste aanjagers van migratie. De VN verwachten dat dat in de toekomst zo zal blijven, tenzij in verschillende sectoren snel actie wordt ondernomen.

In 2016 steeg het aantal ondervoede mensen wereldwijd naar 815 miljoen.

Kleine boeren zien zich vaak gedwongen hun familiebedrijf op te geven en daarmee ook hun voedselproducerende rol. Ze vertrekken naar de steden, waar ze tot de miljoenen consumenten gaan behoren. Ze produceerden in eerste instantie voor zichzelf, terwijl het overschot naar de grote voedselketens ging.

Hoewel in steden gedurende het hele jaar voedsel te verkrijgen is, heeft een groeiend aantal armen moeite dagelijks voldoende eten te krijgen. Prijsschommelingen raken de armen het hardst. Een ziekte, religieuze ceremonie of trouwerij kan een grote aanslag doen op het fragiele voedselbudget van armen en de weg vrijmaken voor ondervoeding en groeiachterstand bij kinderen.

Groei in Azië

Veel stadsbewoners in Azië, vooral in India, en in het bijzonder mannen die in hun eentje migreren, hebben beperkt tijd en vaak geen mogelijkheden te koken of groenten te bewaren. Zij leven voor een groot deel op voedsel dat ze op straat kopen. Slechte woonomstandigheden, gebrek aan hygiëne in sloppenwijken en onvoldoende steun van familie – wat op het platteland min of meer vanzelfsprekend was – verergeren de problemen nog voor de armen. Ondervoeding en tekorten aan vitaminen en mineralen zijn het gevolg.

‘In de afgelopen twintig jaar groeide de stedelijke bevolking in India van 217 miljoen naar 377 miljoen. Tegen 2031 zal dat ongeveer 600 miljoen zijn’

In India is 65 procent van de bevolking jonger dan 35 jaar. Het land zal naar verwachting meer dan de helft van de arbeidskrachten in Azië leveren in de komende tien jaar, staat in een recent rapport. In de afgelopen twintig jaar groeide de stedelijke bevolking in India van 217 miljoen naar 377 miljoen. Tegen 2031 zal dat ongeveer 600 miljoen zijn, of 40 procent van de bevolking van 1,5 miljard mensen. Er wordt al gewerkt aan honderden ‘slimme steden’ om deze migrerende arbeidskrachten zo goed mogelijk te kunnen benutten.

Niet alleen zal het oppervlak van steden verdriedubbelen tussen 2000 en 2030, de verwachte expansie neemt ook zeer vruchtbare landbouwgrond in beslag. In Azië zal dat betekenen dat ongeveer 6 procent van de jaarlijkse voedselproductie verloren gaat. Landbouwgrond rondom steden is vaak productiever omdat er irrigatiefaciliteiten zijn. Deze dynamiek zet voedselsystemen in de toekomst onder druk, staat in een recente studie gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)

Verstedelijking van China en India

In China en India is sprake van verschillende patronen van verstedelijking en ontwikkeling, staat in het rapport. In China wordt het verlies van landbouwgrond tussen 2000 en 2030 berekend op 5 tot 6 procent, wat neerkomt op 9 miljoen hectare en een productieverlies van 10 procent.

In China wordt het verlies van landbouwgrond tussen 2000 en 2030 berekend op 5 tot 6 procent, wat neerkomt op 9 miljoen hectare en een productieverlies van 10 procent.

In India neemt de absolutie stedelijke expansie tot 2030 4 miljoen hectare in beslag, ongeveer de helft van het oppervlak in China. Het Zuid-Aziatische land verliest daardoor 2 procent van zijn productie tegen 2030.

Indiase experts stellen echter dat infrastructurele ontwikkelingen en veranderingen in landgebruik ten voordele van de industrie en mijnbouw nu al een ernstige aanslag plegen op de voedselzekerheid van de armsten in het land. Daartoe behoren ook inheemse groepen die afhankelijk zijn van de opbrengst uit bossen.

In de afgelopen twintig jaar ontstonden hierover honderden conflicten die industriële projecten, mijnbouw, dammen en andere infrastructuur vertraagd hebben.

Tussen het financiële bolwerk Mumbai en de hoofdstad New Delhi wordt een industriële corridor gepland met maar liefst acht nieuwe industriesteden in zes deelstaten. India heeft 20.000 kilometer nieuwe wegen en verbeterde wegen aangelegd tussen 2012 en 2017 om de transportsystemen te verbeteren. Een acuut tekort van 18 miljoen huizen in India in 2012 leidde ertoe dat de overheid steden uitbreidde aan de randen. En dat zijn nog maar enkele van de stedelijke infrastructurele projecten.

Landbouwgrond beschikbaar?

Zelfs als er veel landbouwgrond beschikbaar is aan de rand van steden, is de zwakke schakel dat elk stuk land klein is, en dat kwetsbare eigenaren het moeilijk vinden stand te houden tegenover de overheid en agressieve projectontwikkelaars.

Het verlies aan landbouwgrond kan gecompenseerd worden door de wereldwijde voedselhandel. De impact ervan raakt echter vooral de armen in steden. Intensivering van de landbouw kan het voedselverlies ook compenseren. In Zuid-Azië gebeurt dat echter al op grote schaal. Nu de klimaatverandering ook die opbrengsten onder druk zet, is verdere intensivering contraproductief.

Een beleid gericht op duurzame verstedelijking en voedselzekerheid moet ook de randstedelijke landbouwgrond beschermen, boeren in de buurt van steden stimuleren om hun productie te maximaliseren en stadsbewoners aanmoedigen om zoveel mogelijk zelf voedsel te verbouwen, op kleine stukjes land of op daken.

Momenteel is de kwaliteit van het openbaar bestuur in landen waar belangrijke landbouwgrond verloren gaat, echter gemiddeld tot laag in opkomende economieën zoals India en China, staat in de PNAS-studie.