Onopvallende Maia getipt als nieuwe Braziliaanse president

De komende weken al kan president Michel Temer geschorst worden als het Huis van Afgevaardigden het Hooggerechtshof de toestemming geeft om hem te vervolgen voor passieve corruptie. Hij zou smeergeld hebben aangenomen van JBS, de grootste vleesverwerker ter wereld.

Voor die vervolging is een tweederdemeerderheid in het Huis nodig. Enkele dagen geleden leek dat nog onmogelijk maar de president verliest nu zienderogen steun.

Gebrek aan regeringservaring

De voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Rodrigo Maia dient zich aan als de waarschijnlijke opvolger van Temer. Hij vervangt de president nu al wanneer die naar het buitenland gaat.

Maar met zijn 47 jaar en zijn volledige gebrek aan regeringservaring is hij allesbehalve een leider die veel enthousiasme losweekt. Een jaar geleden slaagde hij er wel in voldoende steun te verzamelen in het Huis van Afgevaardigden waarin de conflicten tussen de 513 parlementairen en de politieke fragmentering steeds groter worden.

En heel wat economische en politieke sectoren zijn het erover eens dat Maia het best geplaatst is om de maatregelen te nemen die de economie al zo lang nodig heeft, zoals de pensioenhervorming. Temer beschikt niet langer over voldoende parlementaire steun om die erdoor te krijgen.

Turbulentie vermijden

Aanvankelijk liep niemand warm nog maar eens een president te vervangen. Temer werd pas in mei vorig jaar voorlopig en in augustus definitief president na de afzetting van Dilma Rousseff.

Door de beschuldigingen van corruptie en de voortdurende gerechtelijke acties tegen hem en zijn naaste medewerkers heeft Temer zijn steun in het Congres fors zien slinken.

Het ging er op de eerste plaats om de instabiliteit en onzekerheid waarin het land en vooral de economie zich sinds de verkiezingen van 2014 bevonden, niet nog groter te maken. Nog meer turbulentie was uit den boze.

Maar door de beschuldigingen van corruptie en belemmering van de rechtsgang aan zijn adres en de voortdurende gerechtelijke acties tegen hem en zijn naaste medewerkers heeft Temer zijn steun in het Congres fors zien slinken. De president die de turbulentie moet beperken, is zelf de belangrijkste oorzaak van de turbulentie geworden.

Passieve corruptie

Procureur-generaal Rodrigo Janot stelde Temer op 27 juni formeel in staat van beschuldiging voor passieve corruptie.

Zes dagen later arresteerde de politie Geddel Vieira Lima, vertrouwensman van Temer, op beschuldiging van poging tot tegenwerking van het gerecht. Drie weken voordien was Henrique Alves al aangehouden, voormalig voorzitter van het Huis van Afvaardigden en oud-minister van Toerisme. Op hem rust de verdenking van corruptie en witwaspraktijken.

In mei waren ook twee voormalige adviseurs van Temer gearresteerd. Een van hen was gefilmd toen die 500.000 real (137.000 euro) ontving, volgens Joesley Batista, baas van vleesverwerker JBS, een van de wekelijkse betalingen die president Temer gedurende twintig jaar zou krijgen in ruil voor een verlaging van de gasprijs voor een elektriciteitscentrale die deel uitmaakt van Batista’s groep.

Onopvallende president

Voor wie de economie aan de praat wil krijgen, ligt de conclusie voor de hand: beter een onopvallende president, die de overgang naar de verkiezingen van oktober 2018 en het aantreden van een nieuwe regering op 1 januari 2019 kan leiden.

Maia zou een low profile-regering kunnen leiden, een contrast met de tumultueuze en in het nauw gedreven regering-Temer vandaag.

Maia behoort tot de Democraten, een middelgrote, rechtse partij die deel uitmaakt van de alliantie die aan de macht is. Hij zou een low profile-regering kunnen leiden, een contrast met de tumultueuze en in het nauw gedreven regering-Temer vandaag.

Tegen acht ministers in die regering voert het Federaal Hooggerechtshof momenteel onderzoek. Ze worden verdacht van corruptie nadat toplieden van de Odebrechtgroep zijn gaan praten over de omkooppraktijken de laatste tien jaar. Er zouden miljoenen zijn betaald aan politici in ruil voor openbare contracten en voordelige wetten.

Nieuwe verrassende wendingen

Bijna de hele top van de Partij van de Democratische Braziliaanse Beweging (PMDB), de partij waarvan Temer van 2001 tot 2016 voorzitter was, is aangehouden of voorwerp van een gerechtelijk onderzoek.

Er worden nieuwe verrassende wendingen verwacht doordat andere PMDB-leden meewerken met het gerecht. Een van hen is Eduardo Cunha, de oud-voorzitter van het Huis van Afgevaardigden die al sinds oktober in de cel zit en tot vijftien jaar werd veroordeeld in een van de vele processen tegen hem.

Iedereen gaat ervanuit dat ook Lucio Funaro gaat meewerken. Hij is geen politicus maar trad wel op als tussenpersoon voor de PMDB in verschillende omkopingszaken. Hij zal het gerecht wellicht bezwarend materiaal over de president en andere partijkopstukken bezorgen.

Onbestuurbaarheid

Het lot van Temer ligt vooral in handen van de Braziliaanse Sociaaldemocratische Partij (PSDB). Die steunt Temers PMDB maar stuurde de laatste dagen signalen uit dat ze de alliantie zou verlaten. Interimvoorzitter Tasso Jereissati uitte zijn bezorgdheid over de huidige “onbestuurbaarheid” en toonde zich voorstander van het “alternatief Maia”.

De eerste test wordt de stemming in de commissie Grondwet en Justitie. Die moet binnen de tien dagen aangeven of het Hooggerechtshof Temer mag vervolgen. Daarvoor is een gewone meerderheid nodig. Nadien beslist het Huis van Afgevaardigden in plenaire zitting over het rapport van de commissie. Temer heeft dan de steun van 172 afgevaardigden nodig om in het zadel te blijven.

Nog meer beschuldigingen

Als 342 afgevaardigden het licht op groen zetten voor een proces tegen de president, zoals vorig jaar met Rousseff is gebeurd, dan moet hij gedurende maximaal 180 dagen aftreden om zich te kunnen verantwoorden voor het Hooggerechtshof.

Zelfs al wordt Temer vrijgesproken in de zaak-JBS, dan nog is zijn lijdensweg niet gedaan. Het gerecht bereidt nog twee andere beschuldigingen tegen hem voor, een voor poging tot belemmering van de rechtsgang en een voor criminele organisatie.