Pakistaanse overheidshulp kamp met gebrek aan transparantie

De Vlaamse media zetten met het Rode Kruis Vlaanderen en Artsen Zonder Grenzen een grootschalige solidariteitsactie op voor de overlevenden van de aardbeving in Pakistan. De actie kreeg de naam HOOP (Help Ons Overwinteren in Pakistan). De actie betekent voor ettelijke Pakistanen die de barre winter moeten zien te overleven, het verschil tussen leven en dood. Het geld dat in Vlaanderen verzameld wordt, komt terecht op twee rekeningnummers: die van Artsen zonder Grenzen en het Rode Kruis.

Beide ngo’s werken zo onafhankelijk mogelijk. De samenwerking met de burgers en militairen loopt goed in de bijna twee maanden dat wij er actief zijn, zegt Mark Jolen, die de operatie van AZG coördineert. Pakistaanse ngo’s klagen echter over de manier waarop het leger hun activiteiten inperkt.

Het leger laat het parlement en de recent verkozen lokale overheden volledig links liggen in haar haast om in de getroffen gebieden aan de heropbouw te beginnen, zegt Siddiquul Farooq, de woordvoerder van de Pakistaanse Moslimliga (de partij van de verbannen ex-premier Nawaz Sharif). De lokale overheden kunnen niet beslissen of en hoe het geld tot bij de slachtoffers komt.

De grote rol van het leger hangt samen met het feit dat het door Pakistan bezette deel van Kasjmir seismisch én politiek gevoelig gebied is. Sommige Pakistaanse ngo’s vinden echter dat het zo niet langer kan. De heropbouw is een rol die weggelegd is voor de verkozenen van het volk. Het is niet omdat er een ramp gebeurd is, dat we de grondwet even opzij moeten schuiven, zegt Sarwar Bari, de coördinator van de ngo Pattan.

Een week na de aardbeving van 8 oktober heeft de Pakistaanse regering een dienst voor reconstructie opgericht (de ERRA), die de noodhulp moet coördineren. Ze wordt gerund door militairen en bemand door officieren van de militaire ingenieursdienst MES. Ook de federale noodhulpcommissie (FRC), gehuisvest in het kabinet van de premier, wordt geleid door een militair. Idem dito voor het noodhulp- en reconstructieapparaat ter plaatse: ook dat wordt geleid door militairen. Die betrekken de lokale overheden weinig of niet bij de besluitvorming.

Islamabad heeft bovendien immuniteit afgekondigd voor officieren die actief zijn in het rampgebied. De ongebreidelde bevoegdheden van de ERRA staan haaks op de eis voor meer transparantie en verantwoording, zegt Farhatullah Babar, de woordvoerder van de Pakistaanse Volkspartij, een andere oppositiepartij. De ingenieurs van het leger werden in het verleden meermaals beschuldigd van financiële onregelmatigheden. Het is een recept voor een nationale ramp om honderden miljoen dollars toe te vertrouwen aan zo’n dienst. Zeker als niemand die ter verantwoording kan worden geroepen.

De Pakistaanse regering heeft een parlementaire commissie opgericht om toe te kijken op de reconstructie te. De oppositie doet dat af als een doekje voor het bloeden en vraagt dat de ERRA en de FRC door burgers geleid gaan worden.

De respons van het leger was initieel een goede zaak voor de reddings- en noodhulpoperatie. Maar op lange termijn limiteert de militaire aanwezigheid de bewegingsruimte van ngo’s, zegt Ayyaz Kiyani de coördinator van het ‘Network for Consumer Protection’, een netwerk van ngo’s in Islamabad. Het verhindert dat de lokale bevolking het heft in handen neemt.

Ook de ngo Pattan, die een tentenkamp leidt in de stad Balakot, stoort zich aan de controledrang van het leger. We hebben er geen idee van hoeveel geld er is binnengekomen en uitgegeven door gouvernementele en niet-gouvernementele kanalen. Er is geen enkele transparantie”, zegt nationaal coördinator Sarwar Bari. Het leger deelt het geld vrij arbitrair uit. Begin november gooide het leger de vrijwilligers van Pattan zonder enige verklaring uit het tentenkamp dat ze zelf hadden opgezet. Ze konden pas terugkeren nadat de federale regering tussenbeide kwam.

Ook de Britse Voluntary Service Organisation is erg ongelukkig met de gang van zaken. Het burgerlijk bestuur is volledig afwezig in dit verhaal, zegt een stafmedewerker van de ngo, die ook in Balakot werkt.

Het Pakistaanse leger vertelt een heel ander verhaal. Ik krijg mijn orders van de premier en niet van het leger, zegt majoor-generaal Farooq Ahmed Khan, de federale noodhulpcommissaris. Hij benadrukt dat het burgerlijke bestuur vorige week in ere werd hersteld in alle gebieden onder de hoogtegrens van 1500 meter. Die beslissing kwam er nadat internationale donoren meer betrokkenheid van lokale overheden eisten op een donorconferentie in Islamabad twee weken terug.

De Europese Unie voelt zich evenmin lekker bij het feit dat het Pakistaanse leger geld krijgt zonder uitgavencontrole, zegt een EU-functionaris, die liever anoniem blijft. Tenzij de internationale gemeenschap garanties krijgt over democratische controle, mogen de beloften niet omgezet worden in toezeggingen.

De Aziatische Ontwikkelingsbank vroeg op de conferentie garanties tegen corruptie. Het verleden leert ons dat alle stakeholders - de regering, het middenveld, de lokale gemeenschappen, de privé-sector en andere partners - essentieel is om corruptie te vermijden in de nasleep van zo’n grote ramp, zei Haruhiko Kuroda, de voorzitter van de Bank.

De internationale gemeenschap heeft zes miljard dollar toegezegd voor de reconstructie. De helft daarvan zijn zachte leningen van internationale monetaire instellingen. (MM)