Palliatieve zorg geeft mensen hoop in Zambia

Enkele weken geleden zweefde de 43-jarige Geoffrey Mwila tussen leven en dood, nadat hij zwaar verzwakt door het hiv-virus ook nog eens tuberculose kreeg. “Ik had geen kracht meer, kon niet meer zelfstandig lopen. Een bad nemen of naar het toilet gaan, voor alles had ik hulp nodig”, zegt hij met zachte stem.

Zijn lichaam ziet er nog erg broos uit, maar hij is er goed op vooruitgegaan. Hij kan zelfs opnieuw een beetje stappen. “Het ging heel slecht met Mwila”, herinnert zuster Mercy Ng’andwe zich. De verpleegster verzorgt hem in een hospice net buiten de Zambiaanse hoofdstad Lusaka. “Toen hij werd binnengebracht, vreesden we dat hij de volgende dag niet zou halen.”

De opkomst van palliatieve zorg in Zambia valt samen met het uitbreken van het hiv-virus in het begin van de jaren negentig. Antiretrovirale middelen waren nog niet wijd verspreid en de openbare gezondheidssector kon de grote aantallen patiënten niet behandelen. De kerk liet hospices bouwen om dit te verhelpen.

Morfine

Vandaag wil PCAZ een goede palliatieve zorg algemeen maken, niet alleen voor mensen die op sterven na dood zijn. “Deze zorg begint vanaf het moment dat je horen krijgt dat je ongeneeslijk ziek bent”, verklaart Njekwa Lumbwe, coördinator van de vereniging. “Met antiretrovirale middelen kan je het leven verlengen, maar het moet wel een kwaliteitsvol leven zijn.”

Hiv en de behandeling ervan veroorzaken ook zogenaamde zenuwpijn. Volgens een peiling uit 2008 is deze pijn de belangrijkste klacht voor 87 procent van de patiënten in Zambia, terwijl 98 procent van de verplegers niet weet hoe daarmee om te gaan.

Morfine om te pijn te verlichten wordt slechts op heel kleine schaal gebruikt. Met de steun van de Britse organisatie True Colours Trust Charity heeft PCAZ een pilootproject opgezet om morfine te verschaffen en verplegers vertrouwd te maken met het middel. De vereniging hoopt het programma voort te zetten als er vers geld gevonden wordt.

Steve Jobs

“Het heeft mijn kijk op de zaak veranderd”, zegt Vera Kafuenku, een jonge verpleegster die net een opleiding rond pijnbestrijding van PCAZ heeft gevolgd. “Wanneer een patiënt pijn heeft, geven we hem enkel paracetamol. Dat is routine. In onze opvatting was morfine een dodelijke drug die we niet durfden te gebruiken”, aldus Kafuenku.

Ze vindt het haar verantwoordelijkheid als verpleegster om minstens de noden vast te stellen. “Wij brengen de meeste tijd door met de patiënten en zien hen dagelijks”, stelt Kafuenku. In het ziekenhuis waar ze werkt zal ze nu betrokken worden bij de oprichting van een palliatief verzorgingsteam.

“Natuurlijk gaan we allemaal dood. Maar we willen de mensen hoop geven”, besluit PCAZ-coördinator Lumbwe. “Dat is geen valse hoop. Mensen zijn pas dood als ze gestorven zijn. Het voorbeeld van Steve Jobs heeft me erg geraakt. Hij gaf nooit op en bleef de technologiewereld veranderen hoewel hij ziek was.”