Patiëntenrecht primeert op patentrecht
Satya Sivaraman
20 oktober 2002
– De Thaise overheid is eergisteren (vrijdag)
begonnen met de aanmaak van aidsmedicijnen die gepatenteerd zijn door een
Amerikaans farmacologisch bedrijf. Ze doet dat bovendien tweemaal zo
goedkoop, opdat in theorie iedereen gemakkelijk toegang heeft tot de
aidsremmers. De patenthouder haalde vorige week juridisch bakzeil.
Voor een juridische klacht hoeft de overheid voorlopig niet bang te zijn. In
een opgemerkte uitspraak oordeelde een rechtbank in Bangkok dat het in de VS
gevestigde farmabedrijf Bristol-Myers Squibb (BMS) niet het alleenrecht
heeft om didanosine (ddI) te produceren. BMS had al in 1992 een patent
ingediend op ddI in doses van 100 milligram. In 1997 deed het bedrijf dat
nog eens, maar dan voor grotere doses. Het hof oordeelde nu dat die
uitbreiding onwettelijk was, waardoor het Thaise staatsbedrijf GPO het
medicijn mag namaken zo lang de pillen een andere dosis dan 100 milligram
ddI bevatten. Sinds eergisteren (vrijdag) is de productie officieel
begonnen.
Momenteel heeft minder dan vijf procent van het miljoen Thaise aidspatiënten
toegang tot aidsremmers. Een therapie met een cocktail van verschillende
middelen kost er ongeveer 10.000 dollar (euro) per jaar. Die hoge prijs is
het gevolg van het patentrecht dat grote farmacologische bedrijven het
monopolie verleent voor een bepaalde aidsremmer.
BMS heeft nog dertig dagen de tijd om een beroep aan te tekenen. Lokale
vertegenwoordigers van BMS houden de lippen op voorlopig op elkaar en geven
aan dat het hoofdkwartier in de VS die beslissing nog moet nemen. Volgens
GPO-directeur Thongchai Thawichachart blijft zijn bedrijf in elk geval tot
aan een beroep ddI produceren in pillen van 4 en 125 milligram. De prijs
voor de zwaarste pil zal niet meer bedragen dan 20 baht (47 eurocent) per
pil, terwijl een tabletje met 100 mg ddI van BMS het dubbele kost, 44 baht
(1,03 euro). Speciale capsules die makkelijker in te nemen zij, kosten bij
BMS tot 194 baht (4,56 euro) voor een 400mg-pil.
“Dit is voor aidspatiënten de eerste gewonnen rechtszaak. Wij verwachten dat
dit een precedent wordt in de strijd,” verklaart Nimit Tienudom, directeur
van AIDS Access Foundation. Het was deze ngo die vorig jaar de rechtszaak
inspande tegen het tweede patent van BMS. De strijd om een aidsbehandeling
goedkoper te maken werd in 1999 aangevat door ngo’s als AIDS Access
Foundation en het Network of People Living with HIV.
Onder druk van de VS en transnationale farmabedrijven liet de Thaise
overheid de clausule in de overeenkomsten met de Wereldhandelsorganisatie
die de overheid de toestemming geeft levensreddende aidsmedicijnen na te
maken, links liggen. Toch trachtte het ministerie gaandeweg en via
achterpoortjes aidsremmers van hoge kwaliteit aan te maken, zoals de
generische versie van zidovudine (AZT), dat onder de Thaise wetgeving niet
onder het patentrecht valt. Door de aanhoudende druk op de farmabedrijven en
deze alternatieven, zit de prijs voor aidsmedicjnen al een tijdje in dalende
lijn. Toch is een goede behandeling voor vele Thai nog onbetaalbaar.
Voorlopig zit een aidsbehandeling nog niet in de
lagekosten-ziekteverzekering die de overheid vorig jaar implementeerde. De
minister van Volksgezondheid heeft beloofd dat wel te doen wanneer de
maandelijkse productiekost voor een behandeling onder de 2.500 baht (58,72
euro) komt. Door de jongste juridische overwinning wordt dat nu een haalbare
kaart.
Satya Sivaraman