Politieke crisis in de Malediven wordt strijd om regionale invloed

Op de Malediven is de noodtoestand uitgeroepen nadat de regering van president Yameen Abdul Gayoom de beslissing van het Hooggerechtshof negeerde om oppositieleiders vrij te laten. De oppositie vraagt nu om een interventie van India.

Het Hooggerechtshof van de Malediven beval vorige week de vrijlating van gevangen oppositieleiders, waaronder die van ex-president Mohammed Nasheed. Negen leden van de democratische oppositie zijn veroordeeld op basis van nieuwe antiterreurwetten. De regering van president Abdulla Yameen weigerde het vonnis uit te voeren.

‘Yameen legde de beslissing van de rechters naast zich neer en negeerde de oproepen van de Verenigde Naties, de Europese Unie, India en de Verenigde Staten om de oppositieleiders vrij te laten’, schrijft Al Jazeera. De VN Hoog Commissaris voor de Mensenrechten, Zeid Ra’ad al-Hussein, omschrijft de beslissing van Yameen als ‘een aanval op de democratie’.

Oppositieleden en inwoners kwamen massaal op straat, waarna Yameen op 5 februari voor vijftien dagen de noodtoestand uitriep. Militairen bestormden het Hooggerechtshof en arresteerden twee hoge rechters, waaronder de voorzitter van het Hooggerechtshof, Abdulla Saeed die beschuldigd werd van omkoping. Volgens het Amerikaans ministerie van Buitenlandse Zaken heeft president Yameen ‘zijn coalitie in de steek gelaten en de mensenrechten ondermijnd’.

Spanningen tussen grootmachten

De democratische oppositie laat het daar niet bij. Oppositieleider Nasheed heeft India gevraagd om tussenbeide te komen en alsnog de gevangenen te bevrijden. India adviseert Yameen om de wetgeving niet zomaar naast zich neer te leggen. ‘Uit respect voor de democratie moet de regering de uitspraken van het Hooggerechtshof respecteren en gehoorzamen.’

Hoewel India het principe van niet-inmenging huldigt, heeft de grote buur van de Malediven in 1988 wel een poging tot staatsgreep in de Malediven voorkomen. Toen werd de eilandengroep geregeerd door voormalig dictator Maumoon Abdul Gayoom. Hij was bijna dertig jaar aan de macht en is de halfbroer van huidig president Yameen. Gayoom werd gearresteerd nadat hij beschuldigd werd van een samenzwering om de regering omver te werpen. 

Sinds Yameen de plak zwaait over de Malediven escaleert de situatie tot spanningen tussen de grootmachten. De onderhandelingen met de Verenigde Staten over een State of Forces Agreement (SOFA) werden van tafel geveegd. Het SOFA-akkoord zou het Amerikaanse leger toegang geven tot het archipel en zorgen voor een versterking van de militaire samenwerking tussen beide landen.

In 2016 trokken de Malediven zich terug uit het Gemenebest van Naties (vroeger het Britse Gemenebest). Dat gebeurde nadat het verbond kritiek uitte op onder andere de onderdrukking van de mensenrechten.

Breder regionaal probleem

De politieke chaos wordt versterkt door het sterk toenemend strategisch belang van de Malediven in de laatste jaren. De regionale grootmachten India en China zijn allebei afhankelijk van de groeiende regionale en internationale handel. De ligging van de Malediven met hun lange sliert van eilanden tot diep in de Indische oceaan speelt daarbij een belangrijke rol.

De laatste jaren probeert China steeds meer invloed uit te oefenen in de archipel. China sloot recentelijk een vrijhandelsakkoord af met de Malediven en de archipel trad toe tot het Belt and Road Initiative (de Nieuwe Zijderoutes). Dat gebeurde tot groot ongenoegen van India dat de Malediven als zijn achtertuin beschouwt. De Indiase krant Times of India vraagt zich af hoe de Malediven op zo korte tijd hun buitenlandbeleid wijzigden van India First naar China First. De conclusie is dat die switch niet uit de lucht komt vallen, en alles te maken heeft met de voordelige handelsvoorwaarden die China biedt. India reageerde onder andere boos op het vrijhandelsverdrag met China, omdat er daardoor makkelijker Chinese goederen India zouden binnenkomen.

India steunt de oppositie van de archipel. Zijn militaire troepen staan klaar om tot actie over te gaan. Maar een Indiase inmenging in de Malediven roept herinneringen op aan het economisch embargo waaraan Nepal in 2015 onderworpen werd en de inmenging van India tijdens de Sri Lankaanse Burgeroorlog die op een waar debacle uitdraaide.