'Projecten ontwikkelingsbank gaan ons zuur opbreken'

BNDES, zoals de nationale ontwikkelingsbank heet, leende vorig jaar omgerekend 57 miljard euro uit. Hiervan ging meer dan een derde naar infrastructuur. Jarenlang werden kredieten verstrekt voor een bedrag dat het jaarlijkse totaal van de Wereldbank ruim overschreed.

‘Vanaf zijn oprichting in 1952 is de BNDS van strategisch belang voor Brazilië. In essentie is dat niet veranderd, en in zekere mate is de bank vandaag belangrijker dan in het verleden’, verklaart econoom Fernando Cardim de Carvalho, een gepensioneerde hoogleraar van de Federale Universiteit van Rio de Janeiro.

Door het geleidelijk afbouwen van de planeconomie in jaren 1980, gevolgd door ‘een uithollingsproces dat de publieke sector in Brazilië heeft vernietigd”, bleven er slechts twee organen over in de economische arena: BNDES en de Centrale Bank’, legt Cardim de Carvalho uit.

‘BNDES is voor operaties afhankelijk van de regering, die algemene strategieën opstelt. Dat heeft tot een grote fout geleid, die niet de verantwoordelijkheid is van de bank maar van de regeringen die hadden beslist om hem te gebruiken als een instrument voor conjunctuurbeleid’, hekelt de econoom.

Zijn kritiek heeft betrekking op de versnelling van de projecten, betaald met overheidsgeld dat aan de bank werd overgemaakt, om na het uitbreken van de wereldwijde crisis in 2008 de economische groei te behouden. ‘BNDES moet doelstellingen op de lange termijn hebben om het productiesysteem te veranderen’, vindt hij.

Witte olifanten

Mauricio Dias David werkte bij de Braziliaanse Ontwikkelingsbank tot in 2009. Hij verwijst naar leningen voor onsamenhangende projecten en witte olifanten, zoals de bouw of renovatie van voetbalstadions voor het WK-voetbal in 2014.

‘In verleden ging het om een kleine bank die creatief te werk ging, maar door zijn groei en de toenemende bureaucratie is dat verloren gegaan’, aldus Dias David, tegenwoordig hoogleraar economie aan de Staatsuniversiteit van Rio de Janeiro.

‘Zonder die kritische blik krijgen slecht uitgedachte projecten groen licht, met een kostprijs die ons in de toekomst nog zuur zal opbreken’, vreest hij.

De overheidsfinanciering van de bank werd zes maal groter tijdens de regeringen van de linkse Arbeiderspartij, eerst onder ex-president Luiz Inácio Lula da Silva (2003-2011) en later onder zijn opvolger, Dilma Rousseff. In diezelfde periode verdubbelde het personeelsbestand bijna.

De medewerkers en de strategen van de ontwikkelingsbank zitten verspreid over ‘domeinen’ zoals infrastructuur, industrie, buitenlandse handel en milieu, of ‘departementen’ zoals strategische planning en economisch onderzoek.

Milieuaspect

Het milieuaspect werd geleidelijk aan geïntegreerd in de activiteiten van de bank. BNDES begon in de jaren 1970 met de milieuautoriteiten samen te werken, en sinds 2009 is het een ‘domein’.

Na de zogenoemde Top van de Aarde in 1992 ging de bank meer milieuactie ondernemen. Zo beheert BNDES het Amazonefonds, dat projecten in het regenwoud financiert maar ook eigen initiatieven heeft.

De milieukwestie strekt zich uit over verschillende departementen en activiteiten, zoals het Duurzaamheidscomité, en raakt aan alle beslissingsniveaus, van de selectie van projecten tot de goedkeuring van algemene richtlijnen.

Belo Monte

De complexiteit van onderling verbonden kwesties wordt steeds duidelijker bij de ontwikkeling die BNDES beoogt met de bouw van de Belo Monte-stuwdam op de Xingurivier in het Amazonewoud. Bij dit project zijn ook de lokale bevolking en verschillende regeringen betrokken.

Met zijn aanpak hoopt de bank de ernstige conflicten die met het megaproject voor een waterkrachtcentrale gepaard gaan, te overstijgen. De stuwdam in Belo Monte moet de grootste ter wereld worden in een arme regio.

‘De mobilisatie van het goed georganiseerd middenveld is indrukwekkend’, zegt Ana Maria Glória, die bij BNDES werkt op het gebied van planning en de regio herhaaldelijk bezocht.