Regering start debat over CO2 taks maar of er ook daden volgen, is onzeker

Het is immers dringend. De winter aan de Noordpool is ongekend zacht. 2016 was het warmste jaar sinds de metingen begonnen, net zoals 2015 en 2014 dat al waren. De Belgische kust verliest bakken zand aan een winterstorm. Er is steeds minder sneeuw in de Alpen, ondervinden de wintersporters. De symptomen van de klimaatverandering stapelen zich op.

Wat kunnen we eraan doen? ‘Een van de meest voor de hand liggende maatregelen is om de uitstoot van koolstof duurder te maken door op een of andere manier een koolstofheffing in te voeren,’ zo onderstreept de Belgische klimaatonderhandelaar Peter Wittoeck. Het is ook de economische logica zelf: als je het uitstoten van CO2 duurder maakt – door het invoeren van een zogenaamde CO2 taks - ontraad je mensen om koolstof uit te stoten. ‘Het is een maatregel die door de hoogste internationale instanties naar voor is geschoven, en sinds vele jaren,’ aldus Wittoeck. En hij somt op hoe topmensen van het Internationaal Muntfonds, de Wereldbank, de Verenigde Naties het al jaren aankaarten.

België heeft nood aan slagkrachtige maatregelen als het zijn Europese en internationale verplichtingen wil naleven. Grote energiebedrijven en bedrijven die veel energie gebruiken, betalen al een (heel lage) koolstofprijs (van vijf euro per ton) omdat zij deelnemen aan het zogenaamde emissiehandelsysteem (EMS). Maar de gebouwen, transport, landbouw, KMO’s – de niet EMS-sectoren - betalen voorlopig geen koolstofprijs en dat zal dus moeten veranderen.

Als we niks doen, lopen we tegen 2030 hopeloos achter op onze verplichtingen

Zonder bijkomende maatregelen dreigen de niet-EMS-sectoren een haast niet meer in te halen achterstand op te lopen op de Belgische doelstelling om tegen 2030 de uitstoot met 35 procent te verminderen, onderstreept Wittoeck. Concreet: in 2030 moet onze niet-EMS-uitstoot nog slechts 55 procent bedragen van wat hij in 2005 was, maar zonder bijkomende maatregelen zullen we op 70 procent stranden, vijftien procent meer uitstoot dan onze de Europese verplichtingen. Dat is de zweep die België voortdrijft.

De Belgische regering heeft momenteel nog geen concrete voorstellen. De administratie heeft wel berekeningen laten doen op basis van de prijs die de  Europese Commissie nu voor 2030 vooropstelt: veertig euro per ton. Het Planbureau is aan de slag gegaan met dat cijfer om te bekijken wat het zou betekenen voor onze economie, ons inkomen, onze banen.

Een verhaal waarin het zoet het zuur overtreft

Een koolstofprijs van veertig euro per ton, betekent dat er voor diesel bijvoorbeeld, 13 cent bij de huidige prijs komt.  De stookolieprijs zou met 18 procent stijgen, de gasprijs met 13 procent en de elektriciteitsprijs met slechts twee procent. Steenkool, het CO2-monster bij uitstek, zou veertig procent duurder worden. Gemiddeld zou de prijs van energie voor de gezinnen met 8 procent stijgen.

CO2 taks = meer banen, meer koopkracht, minder fijn stof, en evenveel belastingen

Wat zou de fundamentele economische impact zijn van zo’n CO2 taks?

Hij zou ertoe leiden dat energie-efficiëntie wordt aangemoedigd, waardoor we minder fossiele brandstoffen zouden gebruiken en geld kunnen besparen op onze energierekening: het Planbureau heeft het over een besparing van twee procent van ons nationaal inkomen. Die vrijgekomen middelen kunnen en moeten ook geïnvesteerd worden de omslag naar een koolstofarme economie mogelijk te maken. En wie zegt investeringen, zegt jobs. Jobcreatie wordt nog meer bevorderd omdat de hogere milieubelasting kan worden gecompenseerd door een lagere belasting van arbeid.

Het Planbureau heeft een koolstofheffing van veertig euro door haar macro-economische modellen gejaagd en stelt vast dat dit kan leiden tot een toename van de werkgelegenheid met 80.000 banen, een economische groei van twee procent en een toename van het beschikbaar inkomen voor de gezinnen. En minder fijn stof. 

België moet gewoon naar het Europese gemiddelde opschuiven

Met al die voordelen vraagt een mens zich af waarom die maatregel al niet langer is ingevoerd. Temeer omdat de Belgische milieubelastingen in de EU tot de laagste van alle lidstaten behoren, terwijl de energietaksen bij ons, van alle lidstaten verhoudingsgewijs het minst opbrengen. Dat is al jaren zo en blijft nog steeds het geval, zo onderstreept Wittoeck. Het spiegelbeeld van de vaststellingen over onze milieubelastingen is dat bij ons de lasten op arbeid tot de hoogste ter wereld behoren.

Frankrijk gaat voor een CO2 taks van 100 euro tegen 2030

Het invoeren van de koolstofheffing zou in het Belgische geval eigenlijk gewoon betekenen dat we wat meer naar het gemiddelde evolueren inzake milieubelasting (die zou verhogen), en inzake arbeidsbelasting (die zou verlagen).

Toch heeft ook deze “Zweedse” regering die van een verlaging van de arbeidskost nochtans een speerpunt heeft gemaakt, die voor de hand liggende verschuiving van arbeid belasten naar koolstof belasten tot nu toe niet gemaakt.

Nochtans heeft de echte Zweedse regering, die van Stockholm, al een koolstofheffing ingevoerd, net als de Ierse. In Frankrijk voerde de regering een koolstofheffing in: de wet voorziet er dat de CO2 taks in 2030 zomaar eventjes honderd euro per ton bedraagt.

Het onuitspreekbare woord taks

Het grote obstakel in België, zo verneem ik in de wandelgangen van het kabinet van een minister, is het woord “taks” en de perceptie die daarmee gepaard gaat. Dat een CO2 taks kan worden gecompenseerd door een lagere belasting op arbeid, heft dat probleem blijkbaar niet op. Het woordje taks is kennelijk zo giftig dat het de blik vertroebelt. Misschien helpt het als we het over een ‘koolstofheffing’ hebben, zo grapt een collega-journalist.

De regering worstelt met de perceptie van alles wat taks heet.

‘Juist om deze symbolendiscussie wat te overstijgen, starten we een nationaal debat over de koolstofprijs,’ zegt Peter Wittoeck. ‘Om aan te tonen dat dit een positief verhaal is. Met evenveel belastingen maar meer jobs, betere lucht, meer koopkracht… We moeten ook af van het populistische discours dat het gaat om het invoeren van een taks op benzine of brandstoffen. We moeten naar de grond van de zaak kijken en die is dat de prijs van koolstof naar omhoog moet. Dat doel kan je op allerlei manieren realiseren: een heuse koolstofheffing maar als je de isolatienormen van woningen verstrakt, bereik je dat doel evenzeer.’

De federale regering wil het hele jaar 2017 het gesprek over het onderwerp van de koolstofheffing aangaan met de gewestelijke regeringen, de middenveldorganisaties, het bedrijfsleven, de wetenschappelijke wereld… Zelfs een soort G1000 over het onderwerp wordt niet uitgesloten maar is ook niet beslist. Na dat hele proces kan de regering dan een beslissing nemen. Dan spreken we al over 2018. Vraag is of de regeringen op dat moment, in het licht van de opeenvolgende verkiezingen, dan wel een beslissing zullen durven nemen. Dat zal de moed en het ieiderschap vergen om tegen oppervlakkige percepties in te gaan.