Rijke landen verdienen flink aan ‘klimaathulp’

Uit nieuwe cijfers van de organisaties blijkt dat voor elke 5 dollar die een land ontvangt aan klimaatfinanciering, het gemiddeld 7 dollar moet terugbetalen. Twee derde van de klimaatsteun die rijke landen verstrekken aan landen in het Globale Zuiden gebeurt namelijk in de vorm van een lening. 

De schuldenlast van kwetsbare landen wordt op die manier alleen maar groter, zeggen de organisaties in aanloop naar de VN-Klimaattop in Brazilië volgende maand. 

Een bijkomend probleem is dat rijke landen de afspraken niet nakomen die ze op eerdere klimaattoppen gemaakt hebben rond klimaatfinanciering. En bovendien voeren veel westerse landen ook nog eens enorme bezuinigingen door op hun budgetten voor ontwikkelingssamenwerking.

Commerciële leningen

De klimaatcrisis is vooral veroorzaakt door de CO₂-uitstoot van rijke industrielanden. Het globale Zuiden is daarvoor het minst verantwoordelijk, maar wel het meest kwetsbaar voor de gevolgen ervan. Daarom bevat het Klimaatakkoord van Parijs duidelijke afspraken over financiële steun van die meest vervuilende landen aan landen in het zuiden: tegen 2020 zouden zij 100 miljard dollar per jaar beschikbaar stellen, maar die som werd tot nu toe nooit gehaald. 

En de steun die er wel is, bestaat dus voor 65% uit leningen, vaak tegen commerciële marktrentes, in plaats van eerlijke, schuldenvrije financiële steun, zeggen de auteurs van het rapport.  
  
‘Rijke landen breken niet alleen jaar in jaar uit hun beloftes voor voldoende klimaatfinanciering - de financiering die ze verstrekken is een sigaar uit eigen doos’, zegt Nafkote Dabi, klimaatexpert bij Oxfam International. ‘Zij zien de klimaatcrisis vooral als een zakelijke kans, niet als een morele en juridische verplichting om de landen en mensen te helpen die hier nu al het meest onder lijden.’
 
Volgens de cijfers wordt de schuldenlast van kwetsbare landen daardoor steeds groter. ‘Dit beperkt de mogelijkheden van kwetsbare landen om te investeren in sociale voorzieningen en klimaatoplossingen. Het houdt hen gevangen in een cyclus van afhankelijkheid en onderontwikkeling’, zegt Dabi.

Winst op ellende

De cijfers in het rapport tonen dat de terugbetalingen op klimaatleningen de donoren naar schatting tot 42% 'winst' opleveren. In 2022 ontvingen kwetsbare landen 62 miljard dollar aan leningen, met verwachte terugbetalingen van 88 miljard.
   
In totaal wordt bijna twee derde van de klimaatfinanciering verstrekt in de vorm van leningen, vaak tegen standaard rentetarieven. Als gevolg hiervan draagt klimaatfinanciering jaarlijks bij aan de schuldenlast van kwetsbare landen, die nu op 3,3 biljoen dollar staat. 

Frankrijk, Japan en Italië behoren tot de landen die het vaakst leningen verstrekken tegen commerciële voorwaarden.  

Ook de forse bezuinigingen van rijke landen op hun budgetten voor ontwikkelingssamenwerking verergeren de situatie, zeggen de auteurs van de studie. 

‘Terwijl de gevolgen van de klimaatcrisis steeds zichtbaarder worden, snoeien landen juist in ontwikkelingssamenwerking en klimaatfinanciering. Dat is een dubbele klap voor landen die het minst hebben bijgedragen aan deze crisis’, zegt Rosa van Driel, klimaatexpert van CARE Nederland.

Volgens data van de OESO daalden de budgetten voor ontwikkelingssamenwerking in 2024 met 9% en voor dit jaar wordt opnieuw een daling van 9 tot 17% verwacht. Dit zijn de grootste bezuinigingen sinds de jaren 1960. Ook België zet het mes in het budget voor ontwikkelingssamenwerking.