"Rusland rolt het middenveld op"

Eerder deze maand werd in het hogerhuis van het Russische parlement voorgesteld om ngo’s die geld ontvangen uit het buitenland zonder overleg te registreren als “buitenlandse agent”. Als ze deze controversiële term krijgen opgekleefd, wordt het volgens de organisaties onmogelijk om nog met lokale partners of overheidsinstanties samen te werken.

De nieuwe voorstellen stuiten op kritiek van mensenrechtenactivisten. “Ngo’s dreigen gekortwiekt te worden, terwijl de media een beeld ophangen van buitenlandse organisaties in Rusland die gevaarlijk zouden zijn voor de samenleving”, zegt Damelya Aitkhozhina van Amnesty International in Moskou.

“Wat we momenteel zien gebeuren is een poging om het middenveld in Rusland op te rollen.”

Oekraïne

Onder de huidige wetgeving moeten organisaties die geld ontvangen uit het buitenland zich al laten registreren als buitenlandse agent. Zo niet riskeren ze een hoge boete en mogelijk zelfs gevangenisstraffen. Maar deze wet uit 2012 ligt onder vuur van zowel internationale rechtsinstanties als lokale campaigners wegens ongrondwettelijk en illegaal.

Ngo’s hebben geweigerd om zich te registreren, en velen hebben een rechtszaak aangespannen tegen de wetgeving. Vele onder hen zeggen dat ze er eerder mee zouden ophouden dan zich aan te geven als buitenlandse agenten.

Het Kremlin verdedigt de wet en nieuwe voorstellen als een noodzakelijke stap om de staat te beschermen tegen buitenlandse organisaties die zich willen mengen in Russische aangelegenheden. Volgens critici maakt de regering echter geen onderscheid tussen ijveren voor het algemene belang en politieke activiteit.

Ook Poetin is niet mals voor buitenlandse ngo’s. Recent zei de Russische president op een vergadering met de top van zijn veiligheidsdiensten dat ze niet mogen tolereren dat ngo’s “worden ingezet voor destructieve doeleinden”, zoals dat eerder dit jaar in Oekraïne het geval was.

Volgens Poetin hadden ngo’s neonazi-organisaties gesponsord die de legitieme regering in het buurland hebben omvergeworpen.

Zelfcensuur

Heel wat waarnemers geloven dat het Kremlin bevreesd is voor een gelijkaardige protestbeweging in Rusland zelf, en daarom het middenveld maar ook de burgerrechten zelf aan banden legt.

In de voorbije twee maanden zagen ze een resem wetsvoorstellen passeren die de vrijheid van vergadering en de vrije meningsuiting ernstig zouden inperken. Het betreft voorstellen zoals het verbod op de verspreiding van negatieve informatie over de regering en het leger – niet alleen in de massamedia en op websites, maar mogelijk ook in boeken, films, documentaires en zelfs videospelletjes.

Aitkhozhina meent dat het al een tijdje bergaf gaat met de mensenrechten in Rusland, sinds Poetin opnieuw president werd in 2012, maar dat de zaken nu in een stroomversnelling zijn geraakt. “Mensen krijgen het gevoel dat ze in ballingschap moeten gaan of aan zelfcensuur doen. Er zijn ook bezorgdheden over het arresteren van vreedzame manifestanten. De recente wetsvoorstellen zullen deze situatie alleen maar erger maken.”

Gewone Russen

Niet alleen mensenrechtenactivisten maken zich zorgen. Heel wat gewone Russen merken dat hun burgerrechten beknot worden. “Je kan niet zeggen dat er helemaal geen vrije meningsuiting in Rusland is, maar de situatie moet verbeteren”, verklaart Sherzod Kayumov, een 39-jarige ingenieur uit Moskou.

“De mensen in Rusland willen meer vrijheid van meningsuiting, en die zullen we opeisen. Maar het is een voortdurende uitdaging.”