Smeltend poolijs stelt Canada voor nieuwe uitdagingen

Rusland gooide de steen in de arctische kikkerpoel door vorige week zijn vlag te planten op de zeebodem onder de Noordpool, 4261 meter diep. Ook Canada, de Verenigde Staten, en de Scandinavische landen claimen een stuk Noordpool en hebben volgens de VN-conventie over maritiem recht nog tot mei 2009 om te bewijzen hoever hun onderzeese arctische grondgebied zich precies uitstrekt.
Vanwaar die plotse belangstelling voor wat tot voor kort een bevroren wildernis was? Door de opwarming van de aarde en het smelten van de ijskap krijgt de Noordpool een nieuwe, economische aantrekkingskracht. De Amerikaanse geologische dienst vermoedt dat tot 25 procent van ’s werelds onondekte gas- en olievoorraden in het hoge noorden moet worden gezocht.
Daarbij hoort de mogelijkheid dat door het smeltende ijs de noordwestelijke doorvaart, de waterweg tussen de Atlantische en de Stille Oceaan langs het noorden van Canada, binnenkort bevaarbaar wordt. Ook hier is een geopolitiek geschil in de maak. De Canadese Inuit beschouwen de noordelijke kusten als “hun” vaar- en jachtgebied, terwijl de Verenigde Staten al hebben laten verstaan dat ze de noordelijke doorvaart als een “internationale straat” beschouwen.
De klimaatverandering maakt het ook gemakkelijker op de zeebodem naar olie en gas te boren. “Het is eigenlijk ironisch” ,zegt de Canadese politicoloog Michael Byers. “Olie en gas zijn factoren die hebben bijgedragen aan de klimaatverandering, die op haar beurt de olie- en gaswinning vergemakkelijkt. Het laatste wat we moeten doen is naar nog meer gas en olie boren. Canada zou ervoor moeten zorgen dat de gas- en olievoorraden onaangeroerd blijven.” Byers schreef als expert internationaal recht een boek over de toekomstige rol van Canada in de internationale politiek, “Intent for a Nation: What is Canada for?”
Milieuorganisaties vrezen dat door de klimaatverandering en de stormloop op gas en olie, het ecosysteem in de regio nog verder zal aftakelen. “In vergelijking met subtropische gebieden is de biodiversiteit hier kleiner. Daardoor is de impact van klimaatverandering zichtbaarder”, zegt Matt Gray, specialist van het poolgebied bij het Pembina Institute in de Canadese provincie Alberta. Het meest zichtbaar zijn de ijsberen, maar ook kariboes worden bedreigd omdat hun leefgebied verdwijnt.
De oorspronkelijke bewoners van het Canadese hoge noorden, de Inuit, zijn verdeeld over de veranderingen in hun leefgebied. Volgens Gray zijn heel wat leidende figuren voorstander van meer economische ontwikkeling als een manier om voor werkgelegenheid te zorgen. “Voor hen is het een existentiële kwestie: hoe kunnen ze blijven wie ze zijn en met hun traditionele waarden toch deelnemen aan de moderne samenleving.”
“Twintig dorpen in Nunavut zijn afhankelijk van de jacht op en rond het ijs”, zegt Tony Penikett, de voormalige premier van de regering van de provincie Yukon. “Het ijs heeft zich nu verder teruggetrokken dan we ons ooit kunnen herinneren.” Voor de Inuit-leider is het duidelijk dat de lokale bevolking inspraak moet krijgen in wat er gebeurt met hun kustwateren. “De rijkdommen onder de zeebodem zijn erg interessant voor ons. De verdeling tussen de Inuit en de federale regering is een politieke kwestie die nog moet worden opgelost.”