Sri Lanka na de verwoestende cycloon: ‘Slimmer wederopbouwen om stormschade te vermijden in de toekomst’

De doortocht van cycloon Ditwah in Sri Lanka kostte aan minstens 643 mensen het leven volgens het rampenbestrijdingscentrum van het land. Nog altijd 180 mensen zijn vermist – begraven onder de modder of meegesleurd door het water.

De cycloon raasde dagenlang over Sri Lanka, met zware regenval en bijna tweeduizend aardverschuivingen. Tientallen steden raakten onbereikbaar ​​en belangrijke transportroutes werden geblokkeerd.

Water uit stuwmeren werd plots en zonder voldoende waarschuwing gelost, waardoor overstromingen stroomafwaarts niet meer te stoppen waren en in sommige gebieden gebouwen tot twee verdiepingen onder water kwamen te staan.

Vijfde van het land

Meer dan 1,1 miljoen hectare – bijna een vijfde van het land – kwam onder water te staan, terwijl aardverschuivingen grote verwoestingen aanrichtten aan huizen, infrastructuur en essentiële diensten.

De volledige economische schade wordt nog berekend, maar vroege schattingen gaan uit van 6 tot 7 miljard dollar, volgens het ministerie van Infrastructuur. Dat komt overeen met 3 tot 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) van Sri Lanka.

Volgens een eerste beoordeling van het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP) kampte ruim de helft van de getroffenen al met meerdere kwetsbaarheden, waaronder een instabiel inkomen, hoge schulden en een beperkt vermogen om schokken op te vangen. Onder dergelijke omstandigheden kan zelfs een beperkte ramp al een langdurige impact hebben.

Wetenschap genegeerd

Volgens Rohan Cooray, een onafhankelijk specialist op het gebied van klimaatverandering en rampenrisicobeheer die betrokken was bij de aanpak van de ramp, is de schade het gevolg van jarenlange tekortkomingen op het gebied van planning, landbeheer en klimaatparaatheid.

Sri Lanka heeft immers al eerder extreem weer meegemaakt, zegt hij, maar de impact van cycloon Ditwah is het gevolg van het decennialang negeren van wetenschappelijke waarschuwingen.

Zo publiceert de National Building Research Organisation al jaren gedetailleerde kaarten omtrent de risicolocaties voor aardverschuivingen. Veel van de door de cycloon veroorzaakte aardverschuivingen vonden precies plaats in die zones die al lang als risicogebied waren aangeduid.

‘Wanneer een risicogebied dat in kaart is gebracht instort, dan is dat niet alleen een natuurramp, maar ook een falen van het bestuur’, zegt Cooray. ‘De kaarten zijn duidelijk. Maar de goedkeuring van de percelen en de bebouwing gaan vaak gewoon door alsof de risico's niet bestaan.’

De hellingen in Nuwara Eliya, Badulla, Kegalle en Matale – de zwaarst getroffen districten – zijn in de loop der decennia verzwakt door ongecontroleerde bouwactiviteiten, informele bebouwing, groenteteelt op steile hellingen en de aanleg van nieuwe wegen dwars door de hellingen.

Tijdens de extreme regenval door Ditwah hadden de verzwakte hellingen vrijwel geen capaciteit meer om water te absorberen of veilig af te voeren, zegt ook Lalith Rajapakse, hoogleraar hydraulische en waterbouwkunde aan de Universiteit van Moratuwa in Sri Lanka.

Vroegtijdige waarschuwing

Ook de explosieve intensiteit van Ditwah zou geen verrassing mogen zijn, aangezien de Indische Oceaan sneller opwarmt dan andere tropische oceanen, zegt Roxy Mathew Koll, klimaatwetenschapper bij het Indian Institute of Tropical Meteorology.

Tussen 1950 en 2020 warmde de Indische Oceaan op met 1,2 graden Celsius per eeuw, een pak meer dan de gemiddelde 0,9 graad voor de oceanen wereldwijd, vertelt Koll.

Een warmere oceaan voedt sterkere, sneller vormende cyclonen – een trend waar Koll en anderen al jaren voor waarschuwen.

De klimaatverandering leidt ook tot meer extreme regenval. Het Departement Meteorologie mat in verschillende weerstations ruim 300 millimeter neerslag in een etmaal tijdens cycloon Ditwah. Dat is voldoende om zelfs op licht instabiele hellingen al een aardverschuiving te veroorzaken, zegt Rajapakse.

De cycloon is de ergste ramp in Sri Lanka sinds de Aziatische tsunami van 2004, die meer dan 35.000 mensen in het land het leven kostte.

Maar ondanks de betere waarschuwingssystemen die Sri Lanka na die tragedie kreeg, heeft cycloon Ditwah cruciale tekortkomingen aan het licht gebracht. Sommige gemeenschappen ontvingen de waarschuwingen te laat, terwijl de berichten soms te technisch of de instructies soms onduidelijk waren. En soms reageerden de getroffen gemeenschappen ook niet met de nodige urgentie, zegt Cooray. Grootschalige stroomuitval verstoorde de communicatie verder.

Gefragmenteerd

‘Waarschuwingen moeten bruikbaar en eenduidig zijn, want gemeenschappen hebben behoefte aan duidelijkheid, niet aan gefragmenteerde berichten’, zegt Cooray. Hij benadrukt de noodzaak van duidelijke, locatiegebonden waarschuwingen en merkt op dat technologieën zoals mobiele uitzendingen, die direct noodberichten kunnen versturen, hierbij een rol spelen.

Cooray, die al met tal van overheden en multilaterale organisaties heeft samengewerkt, had voor de ramp geholpen om zo’n systeem op te zetten met een mobiele operator in Sri Lanka. Maar het lijkt erop dat de beschikbare tools niet volledig zijn ingezet tijdens de doortocht van de cycloon.

In Sri Lanka spelen drie instanties een rol bij extreme regenval: de Departementen voor Meteorologie en Irrigatie, en de NBRO (National Barrier Reform Organization). Volgens Cooray geven ze echter voornamelijk voorspellingen ​​over het weer zelf, zoals regenval, wind, en waterstanden, en niet zozeer over de mogelijke impact van die gevaren.

Ze zouden beter overschakelen op impactvoorspellingen, zegt hij: welke gebieden zullen overstromen, waar aardverschuivingen zijn waarschijnlijk en hoeveel gezinnen kunnen van de buitenwereld afgesloten raken. ‘Impactvoorspellingen geven besluitvormers de informatie die ze echt nodig hebben.’

Wetenschap en wederopbouw

Sri Lanka, dat nog steeds herstelt van de economische crash in 2022, staat nu voor de enorme taak om de beschadigde infrastructuur te herstellen en de getroffen gemeenschappen te ondersteunen.

Experts waarschuwen dat business-as-usual bij die wederopbouw alleen maar de weg vrijmaakt voor nieuwe rampen in de toekomst, zeker nu extreem weer steeds vaker voorkomt.

‘We kunnen niet elke ramp als een verrassing blijven beschouwen’, zegt Ananda Mallawatantri, technisch adviseur Energie en Klimaatverandering voor het VN-Bureau voor Projectdiensten (UNOPS). ‘Klimaatverandering zal ervoor zorgen dat gebeurtenissen zoals Ditwah vaker voorkomen, en de enige verdediging is een gedisciplineerde, wetenschappelijk onderbouwde wederopbouw, die is afgestemd op klimaatadaptatie.’

Sri Lanka beschikt over veel wetenschappelijke expertise, benadrukt Mallawatantri, maar mist de politieke wil om die kennis consequent toe te passen in planning en regelgeving.

‘Dit is een kans om het land slimmer en sterker te herstellen –  gebaseerd op wetenschap’, zegt hij. ‘Sri Lanka kan het zich niet veroorloven om die kans te laten liggen.’

Dit artikel is eerder verschenen bij IPS-partner SciDev.Net.