Straatvariant van oude taal verovert Zimbabwe

Het Shona, een lokale taal die door ongeveer 80 procent van de Zimbabwanen wordt gesproken, is onder invloed van een hip muziekgenre geëvolueerd naar een straattaal met artistieke allures.

  • CC Rhys Wynne Het Shona wordt door ongeveer 80 procent van de Zimbabwanen gesproken. CC Rhys Wynne

“Ndipei sand dzangu”, zingt de Zimbabwaanse artiest Winky D. Letterlijk vertaald uit het Shona zou dat zijn ‘geef me mijn hamers’. Maar hier gaat het om de straatvariant van het Shona. Wat hij eigenlijk bedoelt is dat iemand uitzonderlijk goed is in wat hij doet en daar erkenning voor moet krijgen.

Het Shona heeft zijn wortels in de Bantoe-talen en wordt zowel gesproken als geschreven. De evolutie ervan naar een straattaal ging gepaard met de opkomst van de ‘urban grooves’ in Zimbabwe: een mengeling van Amerikaanse hip hop, R&B en soul, en Zimbabwaanse traditionele muziek. Het genre werd populair toen in 2002 alle zenders in het Zuid-Afrikaanse land verplicht werden om 75 procent lokaal gemaakte muziek te draaien.

Sloppenwijken

“Onze taal, het Shona, is geëvolueerd. We zitten op een ander niveau”, zegt Tazvitya Kaseke uit de Zimbabwaanse hoofdstad Harare.

Hoewel urban grooves als muziekgenre vooral jonge aanhangers heeft, kennen de termen een bredere verspreiding. Oudere mensen zouden ze ook gebruiken. Zo is er bijvoorbeeld de zin “wotoshaya kuti zviri kufamba seyi” (ik weet niet waarom de zaken lopen zoals ze lopen), die momenteel populair is in Harare.

“De straattaal is ontstaan in sloppenwijken zoals Chitungwiza en Mbare. Muziek is slechts een middel dat heeft bijgedragen aan de huidige populariteit”, meent Stanley Maniste, een jongere uit Chitungwiza.

“Het gaat in beide richtingen”, zegt McDonald Nyathi, een kunstenaar uit Chitungwiza, over de evolutie van het Shona. “De maatschappij creëert iets, en muziek en media zorgen voor een platform. Maar soms creëren artiesten iets dat vervolgens populair wordt op straat.”

 Verspreiding

Uit een studie van Shumirai Nyota en Rugare Mareva blijkt dat straattaal in Zimbabwe samenhangt met verschillende factoren. “Shona als straattaal bestaat uit zeer informele woorden of zinnen die speciaal gemaakt zijn, of ontstaan als mengeling van talen. De taal wordt gebruikt in informele discussies, vooral wanneer het gaat over thema’s als politiek, sociaaleconomische zaken en hiv. Ze verspreidt zich onder andere via e-mails, sms-en, internetfora en urban groove.”

Straattaal is niet eigen aan Harare of de grote steden in Zimbabwe. Jongeren en mensen van middelbare leeftijd in rurale gebieden gebruiken een zelfde soort taal.

“De taal ontstaat op straat en in de achterkamers van opnamestudio’s in grote steden, vooral in Harare. Daarna verspreidt ze zich gemakkelijk naar het platteland omdat mensen geregeld reizen en de huidige technologie het mogelijk maakt voor een taal om zich te verspreiden”, meent Tawanda Huhlu, een aspirant-muzikant uit Harare.

Camfranglais

Het fenomeen van straattaal beperkt zich overigens niet tot Zimbabwe. Er zijn gelijkaardige trends in grote steden van Oost-, West- en Centraal-Afrika, zo leert een studie uit 2009 van de Duitse onderzoeker Flora Veit-Wild.

“Sheng, een mengeling van Swahili en Engels, heeft zich als taalvariant ontwikkeld bij jonge mensen in Nairobi. Camfranglais is dan weer een smeltkroes van Frans, Engels en Afrikaanse talen, en wordt gesproken door de meeste Kameroense stedelingen”, schrijft Veit-Wild in de studie genaamd ‘Zimbolicious – het creatieve potentieel van linguïstische innovatie’.

Kunstenaars beschouwen straattaal als een kunstvorm maar ook als de lijm die mensen bindt. “Dit soort taal verbindt ons als land. We spreken een gemeenschappelijke taal, vooral de jongeren, en dat schept een identiteit voor ons”, aldus muziekproducent Lloyd Goredema.

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.