Tsjadische ex-dictator weigert opnieuw voor de rechter te verschijnen

‘De beklaagde wil niet binnenkomen in de rechtszaal’, verklaarde procureur Mbacké Fall bij het begin van de hoorzitting in Dakar. Gekleed in wit gewaad met tulband en omringd door veiligheidsagenten riep Habré de aanwezigen toe: ‘organisme illégal, hors la loi’ en ‘à bas l’impérialisme!’, alvorens weer te verdwijnen.

Op 20 juli 2015 ging de eerste zitting van start, maar ook toen werd het proces meteen verdaagd nadat Habré had geweigerd voor de rechter te verschijnen. Daags nadien duidde de rechter drie advocaten aan die de drieënzeventigjarige Tsjadiër moesten bijstaan, maar vooralsnog wijst die elk contact met hen af.

Bloedig bewind

Hissène Habré wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en folterpraktijken. Habré kwam in 1982 met steun van Amerikaans president Ronald Reagan aan de macht in Tsjaad. De VS zagen in hem een belangrijke pion in de strijd tegen het regime van Moammar Kadhafi in buurland Libië. Onder Habré kwamen echter jaren van meedogenloos terreurbewind. Van 1982 tot 1990 maakte zijn repressieve regime meer dan veertigduizend slachtoffers.

Habré’s beruchte veiligheidspolitie en Directoraat voor Documentatie en Veiligheid (DDS) was verantwoordelijk voor martelpraktijken van burgers, geweld en extralegale liquidaties van opposanten. Verrassend genoeg ruimden Habré en zijn handlangers na zijn val de kantoren en folterkamers van DDS niet grondig op, waardoor bewijsmateriaal zoals gedetailleerde verslagen en executielijsten voor het grijpen lagen.

Habré vluchtte uiteindelijk naar Senegal in 1990, waar hij bijna een kwarteeuw politieke bescherming genoot. Na een machtswissel in Senegal, maar ook door voorbereidend werk van Human Rights Watch en Belgische advocaten en magistraten, kwam het proces in een stroomversnelling met een arrestatiebevel in juli 2013.

Historisch proces

Het Internationaal Strafhof is niet bevoegd voor de periode dat Habré aan de macht was in Tsjaad. Daarom richtte Senegal in samenwerking met de Afrikaanse Unie een buitengewone rechtbank op in februari 2013, om ‘alle verantwoordelijken voor de mensenrechtenschendingen tijdens het regime te vervolgen.’

De zaak-Habré is in vele opzichten uniek: nooit eerder berechtten Afrikaanse rechters een Afrikaanse oud-dictator voor een rechtbank in Afrika. Het principe van internationale jurisdictie – dat staten toelaat om verdachten van schendingen van het internationaal strafrecht uit een ander land in eigen land te arresteren en berechten – wordt voor het eerst toegepast in Afrika. Op diezelfde grond werd ook de Chileense ex-president Augusto Pinochet tussen 1998 en 2000 vastgehouden in Londen.

De New York Times noemt het proces tegen de “Pinochet van Afrika” een mijlpaal in de geschiedenis van Afrikaanse justitie. Habré, die in eigen land al bij verstek ter dood veroordeeld werd in 2008, riskeert in Senegal een celstraf van dertig jaar.