Hoe vrij zijn verkiezingen onder Kagame's regime?

Nieuws

Hoe vrij zijn verkiezingen onder Kagame's regime?

Hoe vrij zijn verkiezingen onder Kagame's regime?
Hoe vrij zijn verkiezingen onder Kagame's regime?

Charlotte Teunis

04 augustus 2017

Vandaag, 4 augustus, trekken de Rwandezen naar de stembus om een president voor de komende zeven jaar te kiezen. Meer dan waarschijnlijk volgt huidig president Paul Kagame hierbij zichzelf op. Of de bevolking echt massaal fan is van haar president of eerder het risico wil ontlopen hardhandig monddood gemaakt te worden, is niet helemaal duidelijk. Stephanie Wolters van het Institute for Security Studies (ISS) licht toe.

ITU/J.Ohle (cc: BY 2.0)

President Kagame gaat voor een derde ambtstermijn.

ITU/J.Ohle (cc: BY 2.0)​

Toen het Rwandees Patriottisch Front (RPF) na de genocide in 1994 de macht in het land naar zich toe wist te trekken, werd Kagame vicepresident en minister van Defensie. Sinds 2000 bekleedt hij ook het ambt van Rwandees president.

Hoewel in de Rwandese grondwet oorspronkelijk stond dat Kagame na twee termijnen zijn macht uit handen zou geven, besliste de bevolking daar in een referendum in 2015 – al dan niet onder overheidsdruk - anders over. Hij gaat nu voor zijn derde ambtstermijn en mag door een grondwetswijziging technisch gezien tot 2034 aan de macht blijven.

Oppositie geen schijn van kans

De enige tegenkandidaat van Kagame bij de huidige verkiezingen die echt onafhankelijk was, Diane Rwigara, kreeg geen goedkeuring voor haar kandidatuur. Maar ook de twee tegenkandidaten van Kagame die wél mochten meedingen om het presidentschap, Frank Habineza en Philippe Mpayimana, begonnen niet met een gelijke startpositie.

‘In het referendum van 2015 heeft 98 % van de Rwandese bevolking ervoor gestemd dat Kagame nog een nieuw mandaat zou kunnen krijgen’, legt Wolters uit. ‘Dat cijfer zegt natuurlijk wel iets over de mate van steun waarop hij kan rekenen in het land.’

‘Heel wat mensen van de oppositie zijn verbannen of zitten in de gevangenis.’

De oppositiepartijen kregen ook geen gelijke kansen wat betreft campagnemogelijkheden. ‘Rwanda is politiek gezien een heel gesloten land. Heel wat mensen van de oppositie zijn verbannen of zitten in de gevangenis’, licht Wolters toe. ‘Kagame en zijn RPF zijn heel aanwezig in het land en voeren dus eigenlijk jaren aan een stuk “campagne”. Zijn tegenstanders daarentegen kregen maar drie weken om een campagne op te zetten.’

Ook komen de tegenkandidaten zo goed als nooit aan bod in de media. ‘De oppositie is vaak niet goed gekend bij mensen. Er zijn regelmatig overtredingen op het recht op vrijheid van meningsuiting, activisten worden aangevallen, … In het land gebeuren heel wat mensenrechtenschendingen. Rwanda is dus zeker geen vrije en eerlijke omgeving waar iedereen campagne kan voeren en over gelijke middelen beschikt,’ aldus Wolters.

Verdeelde meningen

Of mensen dus echt op Kagame stemmen omdat ze hem een bekwaam leider achten of enkel om aan onderdrukking te ontsnappen, is ook volgens Wolters moeilijk in te schatten.

‘Er zijn al tegenstanders en critici van hem of de partij vermoord. Rwanda is geen plaats waar je vrij je mening kan uiten.’

‘We weten hoe de politieke omgeving ter plaatse is ingeperkt en hoe Kagame’s partij er in elk aspect van de Rwandese samenleving domineert. Er zijn al tegenstanders en critici van hem of de partij vermoord. Rwanda is geen plaats waar je vrij je mening kan uiten.’

Toch lijkt Kagame bij sommige mensen populair te zijn.

‘Hij heeft de corruptie in het land drastisch verminderd. Daarnaast is het land echt heel ordelijk en goed georganiseerd; het springt er echt uit tegenover andere Afrikaanse landen. Kagame heeft Rwanda een goed imago gegeven. Er zijn dus zeker positieve dingen, maar die moeten we in de context zien van de prijs die het land ervoor betaalt.’

Sluimerende etnische geschiedenis

Hoewel Kagame en de RPF na de genocide een meer stabiele omgeving hebben gecreëerd voor het land, moet ook gekeken worden naar wat de RPF in de 23 jaar nadien zelf al op haar geweten heeft. ‘Mensenrechtenorganisaties schatten dat de RPF al 70 000 mensen van het leven heeft beroofd.’

‘Kagame en zijn RPF hebben niet de kritiek gekregen die ze hadden kunnen verwachten door het collectieve schuldgevoel dat er internationaal heerste na de genocide.’

Dat de internationale gemeenschap hiervoor een oogje dichtknijpt, heeft volgens Wolters te maken met een collectief schuldgevoel over die genocide.

‘De internationale gemeenschap heeft de genocide laten begaan en kon ze niet stoppen. Leiders wereldwijd hebben zich heel wat jaren schuldig gevoeld over het feit dat ze de dood van zoveel mensen zomaar hebben laten gebeuren.’

Dat verklaart volgens Wolters waarom de internationale gemeenschap niet harder optreedt tegen de huidige situatie in Rwanda. ‘Kagame en zijn RPF hebben niet de kritiek gekregen die ze hadden kunnen verwachten door het collectieve schuldgevoel dat er internationaal heerste na de genocide.’

Wolters denkt dat een andere president dan Kagame in Rwanda niet voor direct is. ‘Na deze periode zal hij zich waarschijnlijk weer kandidaat stellen voor de zeven jaren die volgen. Behalve wanneer hem persoonlijk iets overkomt, denk ik dat Kagame nog lang de plak zal zwaaien in Rwanda.’