Vrouwen ook bij miskraam vervolgd onder Salvadoraanse anti-abortuswet

In 1998 erkende de Salvadoraanse grondwet dat het leven begint bij de conceptie. De staat heeft dan ook de plicht om de ongeboren foetus te beschermen. Dit heeft volgens mensenrechtenactivisten geleid tot een cultuur van vervolging. Dokters moeten elke “verdachte” beëindiging van een zwangerschap melden bij de politie en vrouwen die hun baby verliezen, worden behandeld als criminele verdachten.

Rijkere vrouwen reizen voor een abortus naar het buitenland of kiezen voor een privéziekenhuis dat hen niet zal aangeven. De meeste vrouwen beschikken echter niet over deze opties. ‘Als je arm bent en een abortus wilt, staat je een gevangenisstraf of de dood te wachten’, getuigde Rosa María Hernández, voorzitster van de feministische beweging Católicas por el Derecho a Decidir, in The Guardian.

Bij complicaties tijdens de zwangerschap durven veel vrouwen dan ook geen medische hulp zoeken. Volgens cijfers van het ministerie voor Gezondheid was zelfmoord in 2011 de belangrijkste doodsoorzaak bij meisjes tussen tien en negentien jaar oud. De helft van hen bleek zwanger te zijn.

Vervolgd na miskraam

Toen Cristina Quintanilla in oktober 2004 zeven maanden zwanger was van haar tweede kind, verloor ze plots het bewustzijn na hevige pijn. Wanneer ze in het ziekenhuis bijkwam, kreeg ze niet alleen te horen dat ze haar baby verloren had, maar ook dat ze gearresteerd werd voor de moord op haar kind.

Nog duizelig van de verdoving werd ze ondervraagd en overgebracht naar de politiegevangenis. Tien maanden later volgde een veroordeling tot 30 jaar celstraf voor moord met voorbedachte rade. Nadat het hooggerechtshof in 2009 oordeelde dat de straf buitenproportioneel was, kwam ze vervroegd vrij.

‘Het medisch rapport kon niet verklaren waarom de baby gestorven was, maar de aanklager maakte toch een misdadiger van me die het leven van haar baby gered kon hebben’, zei ze.

Tussen 2000 en 2011 werden in El Salvador 200 vrouwen bij de politie aangegeven na een abortus of miskraam. 129 van hen werden vervolgd en 49 uiteindelijk ook veroordeeld, meldt de beweging Agrupación Ciudadana por la Despenalización del Aborto op haar website.

Dennis Munoz Estanley werkte als advocaat voor 29 van de veroordeelde vrouwen. ‘Slechts een van hen had de abortus zelf ingeleid’, verklaarde hij aan de BBC. Volgens hem oordeelt het legale systeem in El Salvador vanuit een ingebouwde ‘veronderstelling van schuld’, waardoor het heel moeilijk is voor vrouwen om hun onschuld te bewijzen.

Abortus geweigerd bij gezondheidsproblemen

In april 2013 eiste een zwangere Salvadoraanse vrouw onder het pseudoniem Beatriz de beëindiging van haar zwangerschap omwille van medische redenen. Beatriz lijdt aan Lupus erythematodes, een auto-immuunziekte, en aan een nieraandoening, waardoor de zwangerschap uitdragen haar leven in gevaar zou brengen. De overlevingskansen van de foetus waren onbestaande aangezien een deel van de hersenen en de schedel ontbrak.

Omwille van de strenge wetgeving weigerden dokters echter om een abortus uit te voeren. De procureur-generaal verklaarde dat zowel Beatriz als de uitvoerende dokter vervolgd zouden worden en celstraffen tot respectievelijk vijftig en twaalf jaar riskeerden. Onder druk van het Inter-American Court of Human Rights vonden Salvadoraanse ambtenaren uiteindelijk een achterpoortje in de wet waardoor dokters na 27 weken zwangerschap een keizersnede konden uitvoeren om Beatriz’ leven te redden.

Hoewel gepaste medische hulp ontzeggen aan zwangere vrouwen in een levensbedreigende situatie een schending van de mensenrechten is, moeten overheden die hun verplichten ontlopen geen echte verantwoording afleggen volgens Luisa Cabal van het Amerikaanse Center for Reproductive Rights.

Zaak Beatriz wakkert debat aan

Beatriz’ zaak hielp de toon van het debat over de wet te veranderen. ‘Haar verzoeken en de angst van de dokters om in te grijpen toonden aan hoe absurd de situatie was’, vertelde Morena Herrera van de beweging La Colectiva Feminista aan The Guardian. ‘Veel mensen denken nu dat deze wet gewijzigd moet worden.’

Desondanks blijft het moeilijk voor tegenstanders van de wet om zich uit te spreken uit angst voor stigmatisering. ‘Mensen zijn bang om… nagewezen te worden in de kerk, in hun gemeenschap of soms zelfs in hun familie’, concludeert Herrera.

Activisten lanceerden deze maand nog een campagne die gratie vraagt voor zeventien vrouwen die momenteel gevangenisstraffen tot 40 jaar uitzitten.